Havacılık Yakıtına Dev Zam Hazırlığı... Bilet Fiyatları Artabilir!

İran, havayollarına sağladığı yakıt fiyatında ciddi bir artışa gitmeye hazırlanıyor. Bu değişikliğin, iç hat uçuşları başta olmak üzere bilet fiyatlarını önemli ölçüde yükselteceği düşünülüyor. Ayrıca, benzin fiyatlarında da olası bir artış beklentisi ülkede gündem yaratmış durumda.

İran Havayolları Birliği Başkanı’nın açıklamasına göre, hükümetin Mart 2024’te başlayacak yeni mali yıl bütçesinde, havacılık yakıtı fiyatının mevcut 6,000 riyalden (yaklaşık bir ABD centinin altında) 70,000 riyale (yaklaşık 10 cent) çıkarılması planlanıyor. Bu 11 katlık artış, havayolu işletme maliyetlerini ciddi şekilde yükselterek, yolcu bilet fiyatlarına yansıması bekleniyor.

İran’da havayollarına sağlanan yakıt sübvansiyonu, iç hat uçuşlarının daha uygun fiyatlarla yapılmasını sağlıyor. Ancak, mevcut ekonomik koşullarda birçok İranlı için uçak bileti fiyatları zaten erişilmesi zor seviyelerde. En ucuz iç hat gidiş-dönüş bileti 40 ila 60 milyon riyal arasında, yani ortalama bir maaşın neredeyse yarısı kadar.

Bu gelişme, hükümetin gelir elde etmek amacıyla sübvansiyonları azaltma çabasının bir parçası olarak yorumlanıyor. Havacılık sektöründeki bu değişikliklere ek olarak, benzin fiyatlarına dair zam söylentileri de halkta tedirginlik yaratıyor. Geçtiğimiz ay Cumhurbaşkanı Masoud Pezeshkian, ilk bütçe taslağını parlamentoya sunarken, bir litre benzinin maliyetinin ham petrol hariç 80,000 riyal (yaklaşık 11 cent) olduğunu, ithal edilen benzinin ise litre başına 300,000-400,000 riyale (yaklaşık 40-60 cent) mal olduğunu belirtti. Bu açıklamalar, benzin fiyatlarının artırılacağına dair spekülasyonları güçlendirdi.

Planlama ve Bütçe Teşkilatı Sözcüsü Mojgan Khanlou ise bütçede benzin fiyat artışı öngörülmediğini vurguladı ve petrol ürünleri fiyatlarının belirlenmesinin en üst düzey yönetim kademelerinde yapılması gereken bir değerlendirme olduğuna dikkat çekti. Ancak bazı milletvekilleri, bütçede benzin zammına dair açık bir ifade olmasa da hükümetin yakıt satışlarından elde edeceği gelirde önemli bir artış beklediğini, bu durumun fiyatların %40 oranında artabileceğine işaret ettiğini söylüyor.

İran’da benzin sübvansiyonu litre başına sadece 2 cent (galon başına 10 cent’in altında) ile dünyanın en ucuzlarından biri. Ancak bu sübvansiyon, hükümete milyarlarca dolara mal oluyor. Halkın ekonomik olarak zorlandığı bu dönemde büyük bir fiyat artışının toplumsal gerginliğe yol açabileceği değerlendiriliyor. Nitekim 2019 yılında benzin fiyatlarının üç katına çıkması ülke genelinde protestolara neden olmuştu.

Bu arada, İran Ulusal Petrol Ürünleri Dağıtım Şirketi CEO’su Keramat Veis-Karami, benzin tüketiminde rekor kırıldığını belirterek Ağustos-Eylül döneminde günlük 9 milyon litreye ulaşıldığını açıkladı. Yetkililer, İran'da benzin tüketiminin artmakta olduğunu vurgularken, bazı raporlar fiyat farkı nedeniyle önemli bir miktarın kaçak yollarla komşu ülkelere gönderildiğini gösteriyor.