"Rusya'ya el atından 1 milyar euroluk uçak parçası gitti!" iddiası

Batılı ülkelerin Ukrayna işgali sonrası uygulamaya koyduğu katı yaptırımlara rağmen, Rusya havacılık sektöründe ihtiyaç duyduğu yedek parçalara ulaşmayı sürdürüyor. Finlandiya merkezli kamu yayıncısı Yle’nin uluslararası gümrük verilerine dayanan araştırmasına göre, Rusya Şubat 2022’den Eylül 2024’e kadar yaklaşık 1 milyar euro değerinde Airbus ve Boeing parçasını ülkeye soktu.

Yle’nin verilerine göre, bu parçaların Birleşik Arap Emirlikleri, Çin, Gabon ve Türkiye gibi üçüncü ülkeler aracılığıyla Rusya’ya ulaştığını gösteriyor. Özellikle Türkiye, bu tedarik zincirinde sıkça karşılaşılan transit ülkelerden biri olarak dikkat çekiyor.

360'tan Fazla Şirket, 4.000'e Yakın Sevkiyat

Söz konusu dönemde yapılan yaklaşık 4.000 gönderi, dünya çapında 360'tan fazla firma aracılığıyla gerçekleştirildi. Bu gönderilerde sadece koltuk ya da kabin ekipmanı gibi basit parçalar değil, aynı zamanda uçak motorları, elektronik sistemler, iletişim ve radar ekipmanları gibi askeri potansiyel taşıyan bileşenler de yer aldı.

Yle’nin ulaştığı ithalat belgelerine göre Rusya, bu süreçte 600 milyon euro değerinde Airbus, yaklaşık 400 milyon euro değerinde Boeing parçası aldı. Parçaların büyük bölümü sivil havayolu şirketlerine gönderilmiş olsa da, bu şirketlerin birçoğu Batı yaptırım listelerinde yer alıyor ve gelirlerinin doğrudan Kremlin’e aktığı biliniyor.

Airbus ve Boeing: “Yasaları harfiyen uyguluyoruz”

Hem Airbus hem de Boeing, Yle’nin röportaj taleplerini geri çevirse de yazılı açıklamalarla kendilerini savundu. Airbus, AB ve ABD yaptırımları gereği Rusya’ya uçak, parça, teknik belge veya hizmet ihracatının kesinlikle yasak olduğunu belirtti. Boeing ise 2022 başında Rusya’ya yönelik tüm teknik destek ve parça tedariğini durdurduğunu ve yaptırımlara tam uyum gösterdiğini açıkladı.

Şirketler, sadece yetkili parçaların ve belgelerin takibinin mümkün olduğunu, ancak üçüncü taraflarca yasa dışı yollarla sağlanan ürünlerin denetlenemediğini vurguladı.

Türkiye’nin Rolü Gözlem Altında

Türkiye, Batı yaptırımlarına taraf olmamakla birlikte, bu tür ticaret yollarının üzerindeki jeopolitik baskıların artması bekleniyor. Türkiye üzerinden yapılan bu tür sevkiyatların, doğrudan ambargo ihlali anlamına gelmese de, dolaylı yaptırımlara ve diplomatik gerilimlere neden olabileceği değerlendiriliyor.

Rusya, 500 Uçağı Fiilen Mülkiyetine Geçirdi

Yle’nin haberinde yer alan bilgilere göre, Batılı leasing şirketleri, yaptırımların ardından Rusya’ya kiralanan uçakların sözleşmelerini iptal etti. Ancak Rusya, yaklaşık 500 uçağı iade etmeyerek el koydu. İngiliz gazetesi The Guardian, bu uçakların toplam değerinin yaklaşık 10 milyar euro olduğunu tahmin ediyor.

Güvenlik Riski Artıyor

Dublin Teknoloji Üniversitesi Ulaştırma ve Sivil Mühendislik Fakültesi Başkanı Prof. Dr. Stephen Wright, Rusya'nın Batı menşeli parçalar olmadan sivil havacılıkta ciddi zorluklarla karşı karşıya olduğunu belirtiyor. Wright’a göre, Rusya düşük kaliteli yerli parçalar üretmeye çalışsa da, bu yaklaşım hava güvenliğini tehlikeye atıyor.

Nitekim, Rusya’da Ukrayna işgali sonrası yaşanan ticari uçak kazalarında belirgin bir artış yaşandı. Uzmanlar, bu durumu orijinal yedek parça eksikliğine bağlıyor.

"Yaptırımların Delindiği Bir Gerçek"

Yle’nin ortaya koyduğu veriler, Batı’nın havacılık ambargolarının kâğıt üzerinde kaldığını, üçüncü ülkeler aracılığıyla bu sistemin delindiğini açıkça gösteriyor. Türkiye’nin de dahil olduğu bu ticaret zincirinin geleceği, hem yaptırımların denetim kapasitesi hem de siyasi kararlılıkla şekillenecek.