5.ci HAK..!

Beynelmilel Sivil Havacılık Teşkilatının Azası olup işbu Beynelmilel Hava Nakliyatı Anlaşmasını imza ve kabul eden Devletler aşağıdaki hususatı beyan ederler:

MADDE - 1

KISIM:1

Akit Devletlerden her biri diğer Akit Devletlere tarifeye bağlanmış Beynelmilel Hava Servisleri için aşağıdaki hava serbestîlerini bahşeder:

1.  Ülkesi üzerinden yere inmeksizin uçup geçmek imtiyazı;

2.  Trafikten gayri maksatlarla inmek imtiyazı (teknik iniş yapmak imtiyazı);

3.  Hava nakil vasıtasının tabiiyetini haiz olduğu Devletin Ülkesinden almış olduğu yolcu, posta ve hamuleyi indirmek imtiyazı;

4.  Hava nakil vasıtasının tabiiyetini haiz olduğu Devletin ülkesine gidecek yolcu, posta, hamuleyi almak imtiyazı;

5.  Herhangi diğer bir Akit Devletin ülkesine gidecek yolcu, posta ve hamuleyi almak imtiyazı ve herhangi diğer bir Akit Devletin Ülkesinden gelen yolcu, posta ve hamuleyi indirmek imtiyazı;

3, 4, 5 inci bentlerde tasrih edilen imtiyazlar münasebetiyle her Akit Devletin taahhüdü, hava nakil vasıtasının tabiiyetini haiz olduğu Devletin ana vatanından itibaren ve ana vatanına müteveccihen aşağı yukarı doğru bir hava yolu üzerindeki geçit servislerine şamildir.

İşbu kısımda mevzuubahis imtiyazlar beynelmilel hava servislerine, açık olmamak üzere askeri maksatlar için kullanılan hava limanlarına şamil olmayacaktır. Bilfiil müsademata veya askeri işgale sahne olan mıntıkalarda ve harb zamanında bu kabil mıntıkalara giden ikmal yolları boyunca, mezkur imtiyazların tatbiki salahiyettar askeri makamatın tasvibine bağlı bulunacaktır.

Bu sıralanan hakları şekillerle özetlersek; (Mad.1-Kısım.1)

Bu haklar, sırasına göre madde numaraları ile anılmaktadır. Türkiye Cumhuriyeti 5.ci Mad.’ye “çekince” koyarak kabul etmiş ve haklar oluşmuştur.

ICAO, mevcut hakları daha 1944’de tarif etmiş ve listelemiş olsa da geçen 75 sene içerisinde üretilen tavsiyeler ve yazılan onca talimat, değişiklik ve ilaveler, “canlı”, “yaşayan” ve “modern” hukuku temsil etmektedir. Bu nedenle hala ICAO tarafından önerilmemiş ve ikili anlaşmalarla kanun kapsamına alınmamış ayrıcalıklardan “hak” diye ifade etmek yanlış olur. Burada sıralayacağım ayrıcalıklar, Beynelmilel Hava Nakliyatı Anlaşması’nda yer almamaktadır.

Not; Hak, Yasalarla koruma altına alınmış çıkarlardır.

Trafik Ayrıcalığı 6: Bir hava aracının ticari bir amaçla yabancı bir ülkeden kendi ülkesine getirdiği yolcu, yük ve postayı transit olarak yani gümrüğe sokmadan diğer bir ülkeye götürebilme ayrıcalığıdır. Diğer bir deyişle, bir ülke havayolunun kendi ülkesi üzerinden geçmek kaydı ile diğer iki ülke arasındaki trafiği (yolcu, yük ve postayı) taşıması ayrıcalığı. (esasen 3. ve 4. Trafik Ayrıcalıklarının birleşenidir)

Trafik Ayrıcalığı 7: Bir hava aracının kendi ülkesi dışında başlayan bir uçuşunda iki yabancı ülke arasında ticari amaçla yolcu, yük ve posta taşıyabilme ayrıcalığıdır. Yani, kendi ülkesinde başlamaksızın veya sona ermeksizin bir ülke havayolunun diğer iki ülke arasındaki uçuş yapma ayrıcalığı.

Trafik Ayrıcalığı 8: Kabotaj, yani yabancı bir hava aracının bir ülke içindeki iki milli nokta arasında ticari amaçla yolcu, yük ve posta taşıması, bir ülke havayolunun diğer bir ülkenin trafiğini (yolcu, yük ve postayı), o ülke içindeki iki nokta arasında taşıma ayrıcalığı. Kabotaj esasen taşıyıcının kayıtlı olduğu ülkede başlayan ve sona eren taşımalar için diğer bir deyimle iç hat taşımalar için de kullanılır. 8’inci Trafik ayrıcalığı ile iç hat taşıma ayrıcalığının diğer bir ülkenin havayoluna verilmesi söz konusudur.

Trafik Ayrıcalığı 9: Kod paylaşımı, Bir uçuşun aynı hat üzerinde birden fazla şirket tarafından sunulması. Yolcu artık şirketlerin değil hat’ların yolcusu olmuştur. Yolcunun hangi şirketin uçağı ile uçtuğu önemli değildir, gideceği yere en kısa sürede varması önemlidir. Artık bir varış noktası için Hava meydanlarında birden fazla şirketin uçuş numarası görünmektedir.

Bu ayrıcalıklar ilgili ülkelerce karşılıklı yasa olarak kabul edildiğinde sadece ilgili taraflar için “hak” olurlar (Bkz: İkili Anlaşmalar).

18 Haziran 1947 akşamı bir Clipper Eclipse olarak bilinen Lockheed L-049 Constellation uçağı, Karaçi'den İstanbul'a planlanmış ilk “Pan Am 121”, Pan American World Airways uçuşuydu.

35 sene boyunca Türkiye’yi dünyaya bağlayan havayolu şirketi konumundaki Pan Am, Clipper 1 olarak uçmaya başlamıştı. Hukuksal boyutuna bakarsak, Türkiye ile ABD arasında “karşılıklı çıkar” anlaşması gereği, PanAm Dünya Havayolu ülkemizde hangi haklara sahipse biz de ABD’de aynı hakka sahiptik. Tabii 1947 senesinde ilk uluslararası uçuşumuzu ancak İstanbul-Atina arası yapmış olmamız bu tür bir anlaşmayı yapmamıza engel değildi, çünkü çok geçerli bir nedenimiz vardı; - Kanun gerekçemiz;

“Gerek Türkiye ve gerekse diğer devletler, 11 Şubat 1946'da ABD ile İngiltere arasında imzalanan Bermuda Anlaşmasına dayanarak ikili anlaşmalar tesis etmek yoluna gitmişlerdir. Hükümetimiz, ülkemizin coğrafi durumunu ve uluslararası hava servislerinin ülkemizden geçmesinin sağlayacağı çıkarları göz önünde tutarak, aynı zamanda millî sivil havacılığımızı teşvik ve kalkındırmak amacıyla bugüne kadar birçok ülkeyle hava ulaştırma anlaşması imzalamıştır. Türkiye'nin yaptığı bu anlaşmalar Bermuda tipine uygun olup, esas olarak çerçeve anlaşması niteliğindedir ve karşılıklılık esasına dayanmaktadır.”

Bu tarz bir gerekçe o dönem için geçerli olabilir. Hatta bir gereklilik diye tanımlanabilir de. Günümüzde ise anlamakta zorlandığım, nedenini de bulamadığım bir tavır gözüme ilişti.

Elbet tüm uçuşlar Arapça deyişle “mütekabiliyet esası” çerçevesinde, yani karşılıklı hak temelli yapılıyor olduğuna göre şu sıralar Katar Havayollarının 4 yeni meydan ilavesiyle Trabzon, İzmir, Sabiha Gökçen, İstanbul, Hatay, Bodrum, Antalya, Ankara ve Adana olarak toplam 9 Türk meydanına uçuş yapacak olması aklıma şu iki soruyu getirdi;

Katar’da sadece bir havalimanı var iken biz onlara 9 havalimanı müsaadesini ne karşılığı verdik?

Neden ABD’nin şimdiye kadar yapılmış hiçbir ikili anlaşması ve Katar’ın da son 20 yılda yapılmış tek bir ikili anlaşması SHGM sitesinde yer almıyor?

Ne diyelim, hayırlı uçuşlar…

Epistula non erubescit – (Cicero) – Mektupların yüzü kızarmaz.!

www.servetbasol.com