Oxford’da 9 Eyl 1880 tarihindeki Uluslararası İnsan Hakları Örgütü toplantısında Havacılık konusunun gündeme alınması, hava hukuku için bir ilktir.
Avrupa havacılık konusunda taş taş üzerine koyarak ilerlerken, 6 May 1889 tarihinde Paris’de yapılan ilk Uluslar arası Havacılık Konferansı Hava Hukuku’nun doğuştur. Zaten ilk konferansın Ek (Annex) leri 3 iken, 2. Paris konferansı bu Ek’lere 5 Ek daha eklemiş ve bu gün ki ICAO sözleşmesinin temellerini zaten oluşturmuştu.
Avrupa’da bunlar olurken, yenidünyada Pan Amerikan Konferanslarının çoğunluğu, Orta ve Güney Amerika ülkeleri tarafından organize edilmekteydi.
Avrupa ise 2 Lahey konferansını, IATA ve CITEJA’nın kuruluşunu, bu gün bile geçerli olan Varşova Anlaşmasını, 4 Roma Konferansı, 27 ICAN toplantıları yapmış ve 12 Teknik Ek (Annex) taslağı ile Havacılık Hukukunu bu günlere hazırlamıştı.
Tüm bu gelişmeleri detaylarını Havacılık ve Uzay Kronolojisi sayfasında bulabilirsiniz. İşte size Hava Hukuku’nun kısa başlıkları.
1889-05-06 İlk Uluslararası Havacılık Kongresi; Paris
1899-05-18 1.ci Lahey Konferansı
1907-06-15 2.ci Lahey Konferansı
1910-05-18 1. Paris Convention – Uluslararası Havacılığa Geçiş
1916-05-22 Türkiye’de ilk Hava Hukuk Metni
1919-08-28 IATA’nın Kuruluşu (International Air Transport Association)
1919-10-13 2. Paris Convention – ICAN’nın kuruluşu.
1925-09-09 Seyrüseferi Havai Talimatnamesi,
1925-11-06 C.I.T.E.J.A Kuruldu
1926-05-26 İlk CITEJA Toplantısı
1926-11-01 İber-Amerikan Hava Ulaştırma Konferansı – Madrid
1927-05-02 İber-Amerikan Hava Ulaştırma Konferansı -Washington
1927-09-01 Resmi Posta Taşıyıcıları – Havayolları
1928-02-16/20 6. Pan American Convention – Havana,Cuba.
1929-10-04/12 Varşova Sözleşmesi
1933-05-20 Havayolları Devlet İşletme İdaresi (HDİİ)
1933-05-15/29 Roma Anlaşması
1935-xx-XX Ceza Hükümleri Karara Bağlandı
1936-xx-XX HDİİ Talimatı
1937-09-15 Pan-Amerikan Toplantısı - Lima, Peru.
1938-06-03 Havacılık Kanunlarında ilk değişiklikler
1938-09-30 4. Roma Konferansı
1939-06-XX ICAN ın Copenhag da son 27.ci toplantısı yapıldı.
1940-06-14 ICAN, Fransanın Alman işgali ile kapandı.
1944-11-07 (ICAO) Convention on International Civil Aviation
II. Dünya Savaşının o tarihlerde görünen galibi Amerika Birleşik Devletleri, nihayet kendisinin ilk Uluslararası Sivil Havacılık Konferansı’nı düzenler. Komisyon Kararları “Convention on International Civil Aviation” adı altında basılır ve dağıtılır. Bu kararların yürürlüğü, geliştirilmesi ve düzenlenmesi için CITEJA gibi bir kuruluşa gerek vardır. Kurumun oluşması için Provisional International Civil Aviation Organisation - PICAO çalışmaları başlar. Paris Konferansındaki kararlar temel alınarak, kuralların yaygınlaştırılması ve geliştirilmesi hedeflenir.
Nihai Sened Mad.V ve VII, CITEJA’nın kapanıp çalışmalarının bu çatı altında devam ettirmesi dileği ve tavsiyesi mevcuttur (Fransa o zaman ABD’nin savaş esiridir ve bu “çağrı!”yı red etmesi olası değildir).
1945-06-06 PICAO (Interim Agreement on International Civil Aviation)
(Geçici Uluslararası Sivil Havacılık Organizasyonu-PICAO)
Uluslararası Geçici Sivil Havacılık Anlaşması imzalanarak PICAO kuruldu. Çalışmalara hızlı bir şekilde başlayan kurul, dünyadaki tüm geçmiş çalışmaları birleştirdi ve yapılanmaya başladı.
1945-08-17 ICAN-ICAO ve Albert Roper
II.ci dünya savaşının galibi olarak ABD’li Dr.Warner Başkan, ICAN’nın Genel Sekreteri ve CITEJA’nın başkanı Dr. Roper de Genel Sekreter olarak seçildiler. ICAN olarak ilk Annex’leri hazırlayan Dr.Albert Roper'in, Sivil Havacılık Kurallarının yaratılmasında olduğu gibi, ICAO'nun gelişmesinde de çok önemli rolü vardır. Kendisi, ICAO’nun babası olarak anılır.
1947-05-28 PICAO, ICAO oldu.
Geçici Uluslararası Sivil Havacılık Organizasyonu-PICAO, geçiş dönemini tamamlar ve adı resmen ICAO olur. (Ayrıca Bknz: Bir ICAO Hikayesi)
Günümüze kadar sadece ABD, Arjantin, Lübnan ve Meksika’lı 4 başkan ile gelmiş olan ICAO’nun merkezi, Kanada’nın Fransız bölgesi olan Kral Dağı’ında (Montreal) Üniversite caddesi üzerindedir.
ICAO sözleşmesini ilk imzalayanlar arasında Türkiye’de vardır. Bu sözleşmeyi kanunlaştıran ülkelerin başında gelir Türkiye. Aynı zamanda 1955 tarihinde yapılan “Avrupa Sivil Havacılık Konferansı (ECAC)” kurucu üyesidir. Nedendir bilinmez, 13 Aralık I960 tarihinde EUROCONTROL adıyla bilinen “Avrupa Hava Seyrüsefer ve Uçuş Güvenliği Teşkilâtı” na katılışı ancak 2.12.1988 tarih ve 3504 sayılı Kanunla onaylanmış, 1.03.1989 tarihinde teşkilata katılmıştır.
Yine çeşitli nedenlerle 4-12 Ekim 1929 tarihli Varşova Anlaşması’nı 2073 sayılı kanun ile 1 Mart 1977 tarihinde imzalamıştır. Varşova Sözleşmesi'nin günümüz koşullarına uyum amacıyla 1955 Hague, 1961 Guadalahara, 1971 Guatemala ve 1975 tarihindeki 4 Montreal protokollerinden sonra, 10-28 Mayıs 1999 tarihleri arasında yine Montreal'de yapılan Uluslararası Hava Hukuku Konferansı sonuçlarını kabul edişini ise 14.04.2009 tarihli ve 27200 sayılı Resmi Gazete'de yayımlamıştır.
Tüm bu gelişmelerin ülkemize yansımasının kısa bir dökümü şöyledir;
1954-03-20 Sivil Havacılık Dairesi Başkanlığı Kuruldu
1955-12-16 ECAC Kuruldu
1963-04-01 EUROCONTROL faaliyete geçti
1972.02.10 İlk SHD Talimatları
1977-03-01 Türkiye Varşova Sözleşmesini İmzaladı
1983-10-14 Türk Sivil Havacılık Kanunu
1995.01.01 SHGM ilk teknik talimatı
2005-06-24 SHGM Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun
2005-07-07 SHGM ilk genelgesini yayınladı
2005-11-18 Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü Kuruldu
- / -
Yaklaşık bir hafta sonra ICAO’nun 70. Kuruluş yıldönümü kutlanacak.
Şu kısacık Hava Hukuku tarihçesinde bile bir tek Türk’ün adı yok.
ICAO da hala Dışişleri Bakanlığı ülkemizi temsil etmektedir.
Havacılığa kendini adayan ve ömrünü bu uğurda “harcayan” onlarca insanımız var.
1927’de Junkers F 13 uçağı ve Zeiss-Jena'dan bir el resim kamerası ile fotoğraf çekmeye çalışan ilk Türk Hava Fotoğrafçısı kim bilmiyoruz. Vecihi Hürkuş’un ilk kadın öğrencileri Bedriye ve Eribe kimlerdi, Selahattin Reşit Bey’in ürettiği Türk malı olan ikinci ulusal tipteki uçağımızın (MMV-1) akıbetinden, Yıldız Uçman’ın yaptıklarından, Nuri Demirağ’ın Divriğ’deki Gök Uçuş Okulundan, ilk Dünya Rekortmeni Emrullah Ali Yıldızdan, Kandıra'da düşen fotogrametri uçağındaki üç harita subayımızdan, ilk kadın Jet Pilot’umuz Leman hanımdan hiç haberimiz yok.
Türk Sivil Havacılığı’na olan katkılarından dolayı ICAO’nun kuruluşunun “50.ci Yıl Ödülü” ile ölümünden sonra da olsa ICAO tarafından onurlandırılan ilk havacımızın Vecihi Hürkuş olduğunu biliyor muydunuz?
Bilinenlerin arasında ise devletimizin onurlandırdığı tek bir ismi ben hatırlamıyorum.
Hep söylerim. “Geçmişini bilmeyenler geleceklerini kuramazlar” diye.
Havacılığımıza yön vermiş hiçbir ismi biz onurlandıramıyoruz ama ICAO bizim adımıza hiç olmazsa örnek birini onurlandırıyor.
“Our life is what our thoughts make it.”
“Düşünceleriniz ne ise, yaşamınız da odur”. - Marcus Aurelius
ICAO’yu kutlarım.!
Yorumlar