“Te”; Çin’in Amoy lehçesine göre çay anlamındadır.
Çay Çinlilerin günlük yaşamının ayrılmaz bir parçası. Misafirleri çayla ağırlamak, Çin geleneklerinden biri ve insanlar, çay demlemeyi ve çay içmeyi bir sanat olarak görüyorlar.
Çay, birçok diğer şey gibi Çin'den Japonya'ya taşınmış ama Japonlar çay tarihini daha iyi belgelemiş, törenselliği derinleştirmiş ve onu da törensel yemek kültürlerine uygun olarak kendilerine has bir çay içme töresi haline getirmişlerdir.
Hindistan’da çayın ekimi ve demlenmesi çok eski tarihlere gidiyor. İlk çay tüketiminin Ramayana bölgesinde M.Ö. 750-500 yılları arasında olduğu belgelenmiştir.
Ruslar çaylarını semaverde demlerler, beyazlatılmamış şeker ve limon suyu ilave ederek içerler. Gerçek bir çay tiryakisi Rus çayına şeker atmaz, şekeri ağzına alarak çayını içer. Türkiye’de “kıtlama” olarak tabir edilen yöntemi uygularlar.
Çayla 17.yüzyılın sonunda sömürgesi Hindistan vasıtasıyla tanışan İngilizler zamanla çayı yaşamlarının ayrılmaz bir parçası haline getirmişler. İngilizlerin meşhur beş çayının hikayesi saraydan geliyor. Davetlerde Çin çayı, Hint çayına tercih edilirken; limonlu, sütlü ya da kremalı olarak sunulur.
Türkler, Anadolu'ya gelmeden öncede çayı bilmelerine karşın; çayın Türkiye'ye gelmesi ancak birkaç yüz yıl önceye dayanmaktadır.
Çay içiminin Anadolu'da yaygınlaşması 19. yüzyıldan itibaren olmuştur. Elbette bunda İngilizlerin etkisi yadsınamaz.
Çay’ın Anadolu topraklarında yetiştirilmesi için 1917 yılında Halkalı Yüksek Ziraat Mektebi Müdür Vekili Ali Rıza Erten ve beraberindeki heyet, çay tarımının geliştiği Batum’a teknik bir gezi düzenlemiştir. Rize ve havalisinin toprak ve iklim özellikleriyle Batum’a benzerliği nedeni ile çay yetiştirilebileceğini tespit etmiştir. İktisat Vekâleti’ne “Şimali Şarki Anadolu ve Kafkasya’da Tetkikatı Zirai” adlı bir rapor sunmuştur.
1924 tarihinde ise çay, mandalina, portakal yetiştirilmesini teşvik etmek amacıyla 407 sayılı Kanun çıkarılmış, ilk ürün 1938 yılında alınmıştır. Bu olumlu sonuçtan sonra 1940 yılında, çay tarımı ve üretimini desteklemek için “Çay Kanunu” çıkarılmış, 1942 yılında 4223 sayılı Kanun’la çay üretimi, işlenmesi ve pazarlanması devlet tekeline alınmış ve ilk çay fabrikası 1947 yılında Rize’de tesis edilmiştir (Duman, 2008:29).
Kaynak: Türk Çay Kültürü Ve Ürünleri/Turkish Tea Culture and Its Products - Yrd. Doç. Dr. Serkan GÜNEŞ
Türkiye diğer ülkelere göre çayla geç tanışmasına rağmen çabuk benimsemiş ve bir kültür olarak kabul etmiş, kahvehanelerde bulunan değişik boyutlardaki bardaklar ile değişik bölgelerde satışa sunulan çay, her defasında değişik fiyat ile satılmıştı. Yaygın olarak kullanılan bardaklar, su bardakları idi. İrili ufaklı, geniş ya da dar ağızlı, derin ya da sığ modelleri için her yerde başka bir fiyat uygulanmakta idi. Bu durum hiç de hoş karşılanmıyor, tartışma yaratıyordu. Artık her yerde satılan “bir bardak çay”, düzene girmeli idi.
Bu öyle çok da kolay çözümlenecek bir sorun değildi. Her yerde aynı boyutta bardak bulmak imkansızdı.
Kuruluşundan 20 yıl sonra, yani 1955 yılında Paşabahçe Fabrikası’nda iki “Skoda”, bir de “A/6” adı verilen makineler vardı. Bu makinelerde gazoz, bira, rakı ve ilaç şişesi üretiliyordu.
Aynı yıl, Paşabahçe Fabrikası’ndaki depoda 96 sandık içinde biri 2, diğeri 4 kollu “IS” makinesi, 1 adet pres, bir adet de “Lynch-B”, ecza şişesi yapacak makinenin parçaları bulunuyordu. Yöneticilerin uzman getirip bu parçaları monte ettirme planları, Türkiye’nin o yıllarda dövizi olmaması nedeniyle gerçekleşemedi. Bunun üzerine, makinenin parçalarını Paşabahçe ekibi kendi kendine monte etmeyi denedi ve başardı. Bu başarı sonunda Paşabahçe’ye bir Alman firması tarafından “IS-4” monte edildi, pres makinesi kuruldu ve zücaciye camları otomatik olarak üretilmeye başlandı.
http://www.sisecam.com.tr/wp/wp-content/uploads/2015/05/sisecam298.pdf
Devreye, yeni makineleri ile seri üretim yapabilen Paşabahçe Şişe Cam Fabrikası girdi ve bu gün kullandığımız “ince belli” çay bardağını üretmeye başladı.
Bu üretimden sonra bir bardak çay, artık ülkenin her yerinde aynı fiyatla satılmaya başlandı. Türkiye, 26 Mayıs 1955'de ISO'ya, 1 Ocak 1956 tarihinde de Uluslararası Elektroteknik Komisyonu'na (IEC) asil üye olmuştur. 7.11.1959 tarih ve 4/12377 sayılı Bakanlar Kurulu kararı ile yürürlüğe konulmuş bulunan Türk Standartlarının Tatbiki Hakkında Nizamname ile standartların uygulanmaya konulması konularına açıklık getirilmiştir.
Türk Standardları Enstitüsü (TSE) ise, standartlar yapmak amacıyla 1960 yılında kurulmuştur.
Havacılık standartlarımız ise, çay bardağı bile olamamış (ki yakın zamanda bir viski üreticisi bizim bu çay bardağımız ile içmenin faydalarını anlatıp kendi ürününün reklamını yapmaktadır - http://www.haberturk.com/ekonomi/is-yasam/haber/1017213-ince-belliyi-kesfedip-en-iyi-viski-bardagi-yaptilar ), kendi standartlarını oluşturmak yerine, mütercim tercüman! marifeti ile talimat ve yönetmelik yayınlamayı tercih etmiştir.
Devletin oturmuş bir yöntemi olmadığı için de, her hükümet kendine göre bir usul yaratmış, bir sonrakinin de yaratmasının önünü açmıştır.
ICAO sözleşmesinin 38. Maddesi, Uluslar arası standartlar ile ülke standartları arasındaki farklılıkların bildirilmesini emrettiği halde, biz sadece 2 (yazı ile İKİ) Ek (Annex) için bildirimde bulunmuşuz. Son Ek.19 ise Ek-15 ile birlikte SMS konusunda elde edilen bilgilerin paylaşımını da zorunlu kılar. Amaç, uluslar arası bilgi ve deneyim alışverişi ile güvenilirliği yüksek sistemler yaratmak ve paylaşarak bu sistemin güvenli ortamlar yaratmasını sağlamak. Ne de olsa yaklaşık her 15 dakikada, bir ülke üzerinden geçmekte uçaklar.
Global Strategy for Aviation Safety (Montréal, 20 to 22 March 2006) ile başlayan ve tüm gelişmeleri yayınlanmış olan bu son Ek (Annex) -19 un altyapısını oluşturmak için önemli bir hazırlığımız olmadı.
Değerli eğitimci (MSÜ) ve eski bir Paşabahce Cam Sanayii mensubu Oya Sağıroğlu, ince belli çay bardağının geçmişini çok eskilere dayandırır ve sanatsal değerinden de bahseder. El üretiminden seri üretime geçişteki görsel, işlevsel ve sanatsal kayıpların azlığını, geçmişte verilen eserlerin gücüne bağlar.
Bu gün bile hala birilerine ilham vermektedir incebelli.!
1974 yılında THY Uçuş İşletme Uzmanları tarafından hazırlanıp, SHGM tarafından yürürlüğe konan SHD-T-44 hala geçerli. Yasa yapmak devletin görevidir. Bu talimatın hala geçerli olması, bizlerin geçmişimize sahip çıkma ve gelişime açık olmamamızdan değildir. Hala Sivil Havacılık Kanunu yapamamış, havacılıktaki mesleksizliği giderememiş (iş kanununa tabi olanlar “işçi” sayılmakta.!), sadece kontrat yapmış olmakla tüm uçucularını borçlar kanunu ile yargılayan ama senede kaç gün izin yapacağına keyfine göre karar veren, istediği kadar “zorunlu hizmet” koyabilen ve buna benzer diğer haklardan yoksun bir zümreyi mesleksiz ve güvencesiz ortaya salabilen sistem, elbet geçmişinin talan edilmesinin sıkıntılarını çekecektir.
Tüm bu sıkıntılar giderilene kadar gelin hep birlikte bir bardak çay içelim.
Sevgiler
Yorumlar