Merhaba, uçak yolcularından bazıları uçaklar ve havacılık ile ilgili teknik konularda çok meraklı olabiliyor. Bazı yolcular yüzeysel sorular sorarken bazıları da oldukça detaylı konular ile ilgili soru sorabiliyor.
Geçtiğimiz haftalarda uçaklar ile ilgili basında yer alan bir kaç sıra dışı olay oldu. Antalya Kepez’de havadan (uçaktan) buz parçası düşmesini ve AJET’in Kıbrıs uçuşunda acil çıkış kapısını açan yolcu olayını örnek olarak yazabiliriz. Bu iki olay ülkemizde yaşandı. Frankfurt’tan, Charlotte’ye uçan uçağın iniş takım kompartımanında saklanan kişinin ölmesi olayı ise yurt dışında yaşandı.
Bazı uçak yolcuları, benzer konuların kendi uçuşlarında olması ihtimali nedeniyle tedirgin olduğu için bazı yolcular da hiçbir tedirginliği olmadan sadece teknik konulara meraklı olduğundan, uçağın nasıl uçtuğundan tutun, kara kutuların nasıl çalıştığına kadar pek çok konuyu merak ediyor. Bu tip sorulara kısmen de olsa cevap olabilecek bir kaç yazı yayınlamayı planlıyorum. (Sorular ve cevaplar hava yolu uçaklarının ticari uçuşları içindir)
1- Tonlarca ağırlığı olan uçaklar nasıl uçabiliyor ?
Uçaklar nasıl uçar ? En çok sorulan soruların başında gelmektedir. Havadan ağır bir cismin süreklilik arz edecek şekilde havada tutunması ve uçmasını mümkün kılan iki temel unsur var. Bu unsurlar, uçakların motorları ve kanatlarıdır. Motorlar, uçakların ileri doğru hareket etmesini sağlar. Hava kütlesi içinde ileri doğru hareket eden uçağın bu hareketinin hızına eşit ve aksi yönde görece bir rüzgar/hava akışı oluşur. ( Hiç rüzgar olmayan bir günde arabanız ile seyahat ederken elinizi camdan dışarı uzattığınızda hissettiğiniz rüzgar ile aynı şekilde düşünebilirsiniz ) Oluşan bu rüzgar uçak kanatlarının üzerinden ve altından akar bu akış kanatların özel airfoil yapısı nedeniyle kanatların altından akan havanın hızına göre kanatların üzerinden daha hızlı akar.
Akışkanların hızı arttıkça basıncı düştüğü için (Bernoulli Prensibi) kanatların üzerinden akan havanın daha hızlı olması nedeniyle kanat üzerindeki hava basıncı kanat altına oranla daha düşük olur. Kanat altında ki hava basıncı ise kanat üstüne göre daha yüksek olur böylece kanatların altındaki yüksek hava basıncı sayesinde kanatlar ve dolayısıyla uçaklar havada tutunur ve uçar.
2-Uçaktan buz parçası düşmesi nasıl oluyor?
Literatürde ‘’ Blue ice’’ olarak adlandırılan uçaktan buz düşmesi olayları çok nadiren de olsa yaşanmaktadır. Bazı uçakların tuvalet sifon sistemlerinde su kullanılmaktadır ( çoğunlukla üretim tarihi eski olan uçaklarda su kullanılırken yeni nesil uçaklarda vakum sistemi kullanılmaktadır) Normal şartlarda tuvalet sifon siteminde kullanılan su kapalı devre olarak çalışır yani uçaktan dışarı bir damla bile kaçak olmaması gerekir fakat gerekir demek olmaz demek değildir.
Su kaçağı ve buz nasıl olur ?
Hemen hemen vakaların tamamı uçak yerde iken, uçuştan gelen uçağın tuvalet tankında ki atıkların boşaltılması ve tekrar yeni su doldurulması servisi sırasında (temiz su sistemi farklıdır, drain mustlar ısıtılır) prosedüre uygun kapatılmayan vana veya hasarlanan conta kaynaklıdır. Tuvalet tankı su servis panelinde oluşan su sızıntısının sürekliliğine ve uçuş yüksekliğine bağlı olarak farklı büyüklükte buz parçaları oluşur. Tuvalet tank hijyenini sağlamak için suya eklenen dezenfektanlardan bazıları bakır sülfat içerir. Bakır sülfat, tuvalet tankındaki suyun rengini mavi yapar bu nedenle buzun rengi de mavi olur. Buz oluşumu sonrasında buza çarpan hava akışının etkisi ile veya uçak alçalmaya başlayınca artan sıcaklık etkisi ile buz koparak yere düşebilir.
Atmosferde yukarı doğru çıktıkça basınç ve sıcaklık düşmektedir, Uçakların ortalama uçuş yüksekliği olan 30 - 35 bin feet ( 10 km civarı ) yukarıda sıcaklık - 45°C civarında olmaktadır. Suyun 0°C donduğunu düşünürsek uçuş sırasında su sızıntısı olması durumunda bu sızıntı buza dönüşebilir.
Soğuyan cisimlerin yoğunluğu artıp hacmi azalır, bunun istisnası olan su gibi çok az madde vardır. Su, bu özelliği ile sıvı formdan katı forma yani buza dönüşünce hacmi artar. Buz oluşumu kapalı bir alanda bile olsa belli süre sonra artan hacmi nedeniyle kapak vb. yapılar buzu kapalı ve sınırlı bir hacimde tutmak için yeterli olmaz.
Su donunca buz formunda hacminin artması gibi ilahi bir yaratılış özelliği olması sayesinde; göl , nehir , deniz vb. üzerinde ki buzlar batmaz ve suyun üzerinde yüzer, eğer böyle bir istisna yaratılmasaydı buzlar tabana kadar suya batar ve canlı hayatını bitirebilirdi.
(Çoğunlukla teknik ve hukuk ile ilgili yazdığım için okuyucularımız bunalmış olabilir. Su ile ilgili günlük hayatınızda faydası olabilecek şahsi bir tavsiyemi yazarak yazıyı biraz renkli hale getireyim. Suların kaynaklarına göre özellikleri farklı oluyor yani Uludağ, Kızıldağ, Erciyes veya başka bir kaynaktan gelen su da, kalsiyum, demir , nitrat , magnezyum veya diğer mineraller kimi az kimi çok farklı oranlarda olabiliyor. Sürekli ve yıllarca aynı suyu içersek bazı mineraller açısından görece eksiklik yaşayabiliriz. Pratik bir yöntem olarak bir kaç farklı kaynaktan gelen suyu dönüşümlü olarak içerek sağlığımız açısından küçük te olsa bir kazanım elde edebiliriz)
3-Uçak yolculuğu güvenli mi?
Evet, bilinen tüm istatistikler uçak yolculuğunun en güvenli ulaşım şekli olduğunu gösteriyor
4-Türbülans uçak düşürür mü?
Hayır, insan faktörü veya başka bir teknik sorun ile birleşmedikçe salt türbülans nedeniyle uçak düşmez. Sadece türbülans nedeniyle düşen ticari havayolu uçağı yoktur.
5-Yolcu uçakları yakıt olarak benzin mi kullanıyor?
Hayır, hava yolu uçakları “Kerosen” olarak adlandırılan motorin ile benzin arasında kalan gaz yağı olarak ta bilinen yakıtı kullanır. Türbin motorlu hava yolu uçakları için benzin kullanımı mümkün değildir. İçten yanmalı motorların kullanıldığı küçük uçaklar ise motorin veya benzin kullanmaktadır. Elektrikli motor kullanan bazı küçük uçaklar da vardır.
- Uçuş irtifası ve kabin irtifası ne demek?
- Powerbank ve benzeri cihazlar niçin yasaklanıyor?
- Bazı uçuşların gidiş ve dönüş süreleri niçin farklı?
- Pilotsuz yolcu uçakları olacak mı?
- Uçuş sırasında kapıları veya uçak acil çıkışları yolcular açabilir mi?
- Uçak iniş takım kompartımanında saklanarak uçanlar hayatta kalabilir mi?
- Kara kutular nasıl çalışıyor?
- 5G Uçaklar için riskli mi?
- Uçak kazalarının sebebi nedir?
- Uçak kazası olursa en güvenli koltuk hangisi?
- Yeni uçaklar daha güvenli mi?
- Vb.
Sonraki yazılarımda bu sorular ve bunlar gibi diğer soruları cevaplamaya çalışacağım.
Saygılarımla
Erdal Gülmez
Yorumlar