Savaş pilotundan robotik öncüsüne…

ABD Donanması'nın ilk kadın savaş pilotlarından biri olan mühendislik ve robotik profesörü, uçaklarda ve arabalarda otomasyonun vaadi ve tehlikesi hakkında konuşuyor ve "insan muhakemesini değiştirmekten insan muhakemesini güçlendirmeye çok belirgin bir geçiş" öngörüyor.

“Babam Deniz Kuvvetlerindeydi. Donanmaya girmemin o kadar büyük bir sürpriz olduğunu düşünmüyorum. Üniversite için ABD Deniz Harp Okulu'na gittim. Mezun olduktan sonra uçuş okuluna gittim. Orduyla birlikte yaklaşık on yıl boyunca A-4'ler ve F-18'ler uçurdum. Uçtuğum sürede yüksek lisansa gittim ve uzay sistemleri mühendisliğinde doktoramı aldım.

Üç yıl boyunca ilk kadın savaş pilotlarından biri olarak savaş uçağı uçurduktan sonra, bunu yaptığım için çok mutluyum ama gerçekten zorlu bir yolculuktu. Bu kültürel geçişi yapmak çok zordu. Bu yüzden dışarı çıkıp doktoramı almak için okula geri dönmeye karar verdim. Bunu Virginia Üniversitesi'nde yaptım. Ve MIT, doktoramın bitmek üzere olduğunu öğrendi ve havacılık konusunda uzman bir kadın öğretim üyesi almak için çok heyecanlandılar. On yıl orada çalıştım. Sonra Duke bana laboratuvarımı güneye taşımak için geri çeviremeyeceğim gerçekten iyi bir teklif yaptı, ben de kabul ettim ve şimdi o noktadayım.

İlk kadın savaş pilotlarından biri olarak, çoğunluğa girmeye çalışan bir azınlık olmanın getirdiği tüm sorunları gördüm. Bugün, 2021 yılında Silikon Vadisi hala eski erkek kulübü. Hala pek çok kardeşlik benzeri davranış ve kadınlara karşı sadece dışa dönük ayrımcılık var. Ve bu, kadınları teknolojide, özellikle Silikon Vadisi'nde görmemizin nedenlerinden biri. Bu kadınlar için zorlu bir yolculuk. 20 yıl önce benim için zorlu bir yolculuktu. Bu yüzden, umduğum kadar ilerleme kaydedemediğimizden endişeleniyorum.

Yüzde 15'lik sihirli bir yüzde var. Kritik kütle denir. Azınlığınızı yüzde 15'in üzerine çıkarabilirseniz, çoğunluğun kültüründe büyük ilerleme başlarlar. Yani kadın savaş pilotları 2021 yılında hala tek yüzdelerde. Bu yüzdeler, muhtemelen Silikon Vadisi'ndeki birçok teknoloji kültüründe de görebileceğiniz şeyleri çok iyi yansıtıyor. Daha fazla kadın işe almalıyız. Ve onları her seviyede almalıyız. Çünkü üst kademelerde genç kadınlara yüksek koruma sağlayabilecek kadınlarınız yoksa, o zaman çok zor olur. Rol modellerin önemi burada göz ardı edilemez. İnsanlar liderlik pozisyonlarında kendileri gibi olan insanları ne kadar çok görürlerse, o zaman bu ilham verici olur ve insanlar istedikleri pozisyonlara ulaşabileceklerini anlarlar.

Havacılıkta otomasyonun bir sonucu olarak araştırmacıların öğrendiği en büyük alanlardan biri “mod karışıklığı” olarak bilinen bir problemdir. Uçak tek bir otomatik moddayken, pilotların bunun farklı bir modda olduğunu düşünmeleri ve aslında farklı ve çoğu zaman çok yanlış eylemlerde bulunup uçuşun felaketle sonuçlanması. Bunu havacılıkta uzun zamandır biliyoruz. Ancak bu, otomotiv dünyası için yeni bir öğrenme. Ve bu sorunu, mod karmaşasını oldukça sık görüyoruz. Örneğin, insanlar “otomatik pilot” ve “tam kendi kendine sürüş” kelimelerinin aslında bu anlama geldiğini düşündüklerinde bunu görüyoruz. İnsanlar koltuğa yaslanıyor ya da sadece bir süreliğine ellerini direksiyondan çekiyorlar ve sonra içinde bulundukları belanın farkına varmıyorlar ve araba çarpıyor. Bence otomotiv topluluğu bunu yeni yeni anlamaya başlıyor. Şimdi bunu hafifletmek için bir şey yapıp yapamayacakları ayrı bir sorun.

Artık ticari uçaklarda çok fazla otomasyon var. İnsanlar için şaşırtıcıdır. Bu gerçekten pilotunuzun Airbus mu yoksa Boeing mi uçurduğuna da bağlı. Uçak bir Airbus ise, çoğu pilot herhangi bir uçuştan yalnızca yaklaşık üç buçuk dakika boyunca kumanda koluna dokunur. Ve eğer bu bir Boeing ise, yaklaşık yedi dakika. Bunun nedeni otomasyonun klapeleri manipüle etmede o kadar iyi olmasıdır ki, bunu insanların yapmasına izin verirsek, uçaklar çok daha fazla yakıt harcar ve insanlar onları uçurduğunda çok daha büyük bir karbon ayak izi yaratır. İnsanlar artık gerçekten bebek bakıcısı olarak uçaklardalar. Ve bu, insanların sıkılmasıyla ilgili bir dizi başka sorunu da beraberinde getiriyor.

Sıkıcı görevler, "kirli" görevler, örneğin madencilik, robotlarımızın olması için iyi bir neden. Kimsenin ciğerlerinde o kadar kömür tozuna ihtiyacı yok. Ve sonra tabii ki savaş zamanı. Savaş için insansız hava araçları kullandığımızda sadece askeri kayıplar değil, çok daha az sivil kayıp görüyoruz. Bunun nedeni, bir insan yerine bomba atmak için insansız hava aracı gönderdiğinizde, o insan artık fiziksel risk altında değil. İnsansız hava aracını 3.000 km veya 6.000 km uzaklıktan kontrol etmekte. Frekansta konuşabilecekleri çok fazla insan ve bol bol uyudular var. Fiziksel olarak stres altında değiller. Drone treylerinde, yanlarında bir Starbucks kahvesi olan drone operatörlerinin sayısına şaşıracaksınız.

Ticari Yolcu Taşımacılığı biraz daha aldatıcıdır. Uçma bilimi yüzünden değil ancak “ortak kader” olarak bildiğimiz bir konu var. Yolcuların kokpitte bir insan olduğunu bilmeleri ve herhangi bir şey gerçekten ters giderse, insanın kokpitte kendi hayatlarını kurtarmak için elinden gelen her şeyi yapacağına inanmaları ve böylece yolcuların hayatlarının kurtarılacağı rahatlığıdır. Bence bizim de düşünmemiz gereken bazı sosyal kontrol sorunları var. Bundan yakın zamanda uzaklaştığımızı düşünmüyorum. Bence uçtuğu sürece havayolları için kaptanlık yapacak en az bir kişiye ihtiyacımız olacak.

Bu paketler (parcel) için doğru değil. Bence şu anda tüm paketleri [teslimat hizmetleri] -FedEx, UPS, DHL - değiştirmeliyiz - bunların drone olabileceğini ve olması gerektiğini düşünüyorum.

Otomobillerin “belirsizlik altında akıl yürütmesine” izin verebileceğini düşündüğüm herhangi bir gerçek gelişme görmedim. Çizgiyi çizdiğim yer orası. Arabalar, belirsizliğin hava durumu, insan davranışı, arabadaki farklı arıza modları olup olmadığına bakılmaksızın, belirsizlik altında akıl yürütebilmelidir.

Bence bu aşırı rekabetçi yarış, insanları teknolojinin yanlış kısımlarına odaklanmaya yönlendirdi. Bu da onu çalıştırmak ve/veya faydalı olabilecek türev Teknolojiler elde etmek için özen ve beslemeye ihtiyaç duyuyor. Belki robot taksiler için coğrafi sınırlamalı işletimler olabilir ancak ne araba şirketlerinin ne de Silikon Vadisi şirketlerinin elde edeceğimizi düşündüğü türden bir tam erişim elde edemeyiz. Bu hedefin gerisinde kalacağız. Ama bence bir gün geriye bakacağız ve ‘kendi kendine sürüş’ yarışı dibe doğru gidiyor diyebileceğiz.

Özellikle kamyon ve arabalar da dahil olmak üzere kara taşımacılığı dünyasından bahsedildiğinde sorun, sensörler ve insanlar arasındaki iş birliğinde yatar. Sistemin, insanların direksiyon başında uyuyakalmak, araba kullanırken mesajlaşmak gibi aptalca şeyler yapmasını engellemesine izin vermek. Çünkü insanlar bunları yaparsa, araba tepki verebilir ve arabayı güvenli bir yerde tutabilir. Başka bir şey yoksa, onu yolun kenarına çeker ve insan gerektiği şekilde kontrolü ele alabilene kadar flaşörleri yanıp söner. Yani bu teknoloji fikri bir koruyucu görevi görmelidir.

Öngördüğüm şey, sadece otomotiv taşımacılığında değil, aynı zamanda tıpta ve askeriyede, finansta da insan muhakemesini değiştirmekten, muhakemeyi arttırmaya çok belirgin bir kayma göreceğiz. Gerçek geleceğin olduğu yer orasıdır. Açıklanabilir yapay zeka, yalnızca temel bir algoritmanın ağırlıklarını veya eşiklerini veya çeşitli yeteneklerini göstermeye çalışmaktan çok daha fazlasıdır. Açıklanabilir AI, yapay zeka ile temasa geçebilecek farklı kullanıcılar için farklı şeyler ifade eder. Gerçek açıklanabilir yapay zekada tam bir büyüme alanı olduğunu düşünüyorum. Ayrıca, robotlar da dahil olmak üzere, altında yapay zeka olan her türlü bilgisayar sisteminin bakımında büyük bir büyüme alanı olacak. Robot bakımının önümüzdeki 20 yıl içinde en büyük büyüme alanlarından biri olacağını düşünüyorum. Eğitimin nasıl değişmesi gerektiğini bulmamız gerekecek, böylece insanların kendi ayakları üzerinde durmalarına yardımcı olabiliriz.

En çok üzüldüğüm insanlardaki Yapay Zeka cehaleti, teknoloji cehaleti. Buna çok rastlıyorum. Birkaç yıl boyunca komitelerinden birinin başkanı olarak Dünya Ekonomik Forumu'nda takıldım. C-suite (üst düzey yönetici) insanlarla çok zaman geçirdim. Teknik cehaletleri beni korkutuyor.”

Missy Cummings, Duke Üniversitesi Pratt Mühendislik Okulu ve Duke Beyin Bilimleri Enstitüsü'nde profesör ve Duke's Humans and Autonomy Laboratory'nin direktörüdür.

https://www.mckinsey.com/industries/automotive-and-assembly/our-insights/from-fighter-pilot-to-robotics-pioneer-an-interview-with-missy-cummings

-/-

Yapay Zeka, herhangi bir özel biçim veya işlevden ziyade süper güçlendirilmiş düşünce ve veri analizi yeteneği ve süreciyle ilgilidir. Amaç insan yeteneklerini belirgin şekilde geliştirmek ve bunlara katkıda bulunmaktır. Bu nedenle oldukça değerli bir ticari varlıktır. Zamanla müşterilerle çevrimiçi olarak iletişim kurmak veya satranç oynamak gibi insan girdisi gerektiren karmaşık görevleri gerçekleştiren uygulama yazılımlarının tamamını kapsayan bir terim haline geldi. Terim, genellikle makine öğrenimi ve ayrıntılı öğrenme gibi alt dallarının yerine de kullanılıyor. Ancak bunlar birbirinden farklı kavramlar. Örneğin makine öğrenimi tüketilen verilere göre öğrenen veya performansını iyileştiren sistemlerin oluşturulmasına odaklanır. Makine öğreniminin tümü yapay zeka olmasına rağmen yapay zekanın tümünün makine öğrenimi olmadığını unutmamak önemlidir. Pek çok şirket, yapay zekânın sunduğu tüm değerden yararlanmak için veri bilimi ekiplerine önemli yatırımlar yapıyor. Verilerden değer elde etmek üzere bilimsel ve diğer yöntemlerden yararlanan disiplinler arası bir alan olan veri bilimi, birden fazla kaynaktan toplanan verileri analiz etmek için istatistik ve bilgisayar bilimi gibi alanların sağladığı becerileri ticari bilgilerle bir araya getirir.

En basit haliyle yapay zeka, sorun çözümünü sağlamak için bilgisayar bilimini ve sağlam veri kümelerini birleştiren bir alandır. (IBM)

Buradaki bir ayrıntı çok dikkatimi çekti. AI, Yapay Zeka diye nitelendirdiğimiz kavramın aslında bir “seçenek” olduğunu görmüş olmam. Zaten hep söylediğimiz şey; “Bilgisayara ne verirsen onu alırsın”.

Her bir otomasyon, kendi kendine hareket, önceden öngörülen durum ve şartlar için belirlenmiş davranış biçimi. Burada hangi şart ve/veya durumda ne yapılacağı öngörülmüş olup karşılığı bilgisayara yüklenmiş ve bu komut tespit edilen şartlara göre devreye giriyor. Önündeki araba aniden durur ya da yavaşlarsa, senin otomobilindeki ölçer, aradaki mesafenin hangi hızla azaldığını tespit edip karşılığında belirlenmiş olan komutu devreye sokup senin kullandığın arabayı da yavaşlatıp gerekirse durduruyor.

Uçaklardaki bu çarpışma önleyici sisteme ise ACAS - The Airborne Collision Avoidance System deniyor. Bu bir Yapay Zeka değil, ölçümler sonucuna göre hangi manevranın yapılması gerektiğini önceden yükleyen bilgisayar mühendisinin yazdığı komutu şartlara göre seçip uygulayan bir bilgisayar.

Yapay Zeka aslında “öngörülmeyen şartlar oluştuğunda, ortada belirlenmiş hiçbir komut yazılımı olmadan, bilgisayarın davranışına” denir.!

Şu an günümüzde var olan kuruluşların %37’si yapay zeka teknolojilerinden faydalanmaktadır ve son 4 yıl içinde bu kullanım %270 oranında artarak bu günkü seviyeye gelmiş durumdadır. Buradan yola çıkarak yapılan tahminlerde bu yıl sonunda kullanılacak olan teknolojilerin %80’i yapay zeka temelli olacaktır.

Bu tür gelişim, elbet önceden programlanmamış komutları yaratacak, öğrenen makine kapsamında değerlendirip, kullanıma sokacak komutları bu veri mühendisleri gerçekleştirecektir.

Devir veri seçimi değil, yeni veri yaratma devridir. Asıl devrim burada yapılacaktır.

Hoş ülke halkı olarak “belirsizlik altında akıl yürütme” bizler için sonsuz ve sorunsuz bir alandır ve her uçak kazasında binlerce yorumcu yüzbinlerce fikir üretir!

Bu bile bizim bu konuda diğer ülkelerden ne kadar ileri olduğumuzun açık bir göstergesidir.!

“The development of full artificial intelligence could spell the end of the human race….

Tam yapay zekanın gelişimi, insan ırkının sonunu efsunlayabilir…

- Stephen Hawking

www.servetbasol.com