Tepkisellik Üzerine

Tepkisellik ‘kötü tasarlanmış, olgunlaşmadan ifade edilmiş, aşırı derecede riskli ve ilgili duruma uygun olmayan genellikle de istenmeyen sonuçlarla biten geniş bir eylem çeşitliliğidir [1].

Psikopatolojide dürtüsellik üç farklı şekilde tanımlanır [1] :

A) Düşünmeden ve bilinçli yargılamadan hızlı tepki verme,

B) yeterince düşünmeden hareket etmek ve

C) benzer bilgi ve beceriye sahip diğerlerine kıyasla daha az düşünerek hareket etme eğilimi (23).

Tepkisel davranan kişinin hareketlerini arttığı, dikkatinin azaldığı ve planlama yapmadan davrandığı gözlenir [1]. Tepkisel kişi olgun olmayan, tehlikeli, düşünmeden ve duruma uygun olmayan şekilde hareket eder. Bunun sonuçları da genellikle çeşitli ölçülerde olumsuz olur. Dikkatin azalması ve planlama yokluğu tepkiselliğin ana unsurlarıdır.

Tepkisellik şu özelliklerde ortaya çıkar:

1) Davranışın olumsuz sonuçlarına karşı duyarlılığın azalması.

2) Dürtüsel olguyu iyice değerlendirmeden dış etkiye anında ve planlanmamış tepki.  Davranışının kendisini ve başkalarını nasıl etkileyeceğini düşünmeme.

3) Bir davranışın uzun vadeli sonuçlarına bakmama.

Tepkisel bireyler kendi davranışlarından duyacakları memnuniyeti erteleyip kendilerini kontrol edemezler. Farklı sonuçlar arasında seçim yapmaları gerektiğinde en kısa yoldan kazanç elde etmeyi tercih ederler. Daha büyük fakat uzun zamanda elde edebilecekleri kazançları tercih etmezler. Eğer bir cezalandırma söz konusu ise, uzun vadede ama daha büyük cezaları tecih ederler, küçük ama hemen söz konusu olacak cezalara...

REFERENCES:

[1] Nour-Mohammad Bakhshani; Impulsivity: A Predisposition Toward Risky Behaviors; Int J High Risk Behav Addict. 2014 June; 3(2):

1.         Moeller FG, Barratt ES, Dougherty DM, Schmitz JM, Swann AC. Psy­chiatric aspects of impulsivity. Am J Psychiatry. 2001;158(11):1783– 93.

11.      Kagan J. Galen’s prophecy: temperament in human nature. New York; 1994.

12.      Evenden JL. Varieties of impulsivity. Psychopharmacol. 1999;146(4):348–61.

13.      Monterosso J, Ainslie G. Beyond discounting: possible ex­perimental models of impulse control. Psychopharmacol. 1999;146(4):339–47.

14.      Ainslie G. Specious reward: a behavioral theory of impulsiveness and impulse control. Psychol Bull. 1975;82(4):463–96.

15.      Ho MY, Al-Zahrani SS, Al-Ruwaitea AS, Bradshaw CM, Szabadi E. 5-hydroxytryptamine and impulse control: prospects for a be­havioural analysis. J Psychopharmacol. 1998;12(1):68–78.

23.      Arce E, Santisteban C. Impulsivity: a review. Psicothema. 2006;18(2):213–20.

24.      Barkley RA. Behavioral inhibition, sustained attention, and exec­utive functions: constructing a unifying theory of ADHD. Psychol Bull. 1997;121(1):65–94.

25.      López-Villalobos JA, Serrano Pintado I, Delgado Sánchez-Mateos J. Trastorno por déficit de atención con hiperactividad: comor­bilidad con trastornos depresivos y de ansiedad. Psicothema. 2004;16(3):402–7.

[2] Estíbaliz Arce and Carmen Santisteban; Impulsivity: a review; Psicothema 2006. Vol. 18, nº 2, pp. 213-220 ISSN 0214 - 9915 CODEN PSOTEG

1.        Ainslie, G. (1975). Specious reward: a behavioral theory of impulsiveness and impulse control. Psychological Bulletin, 82, 463-498.

2.        Ho, M.Y., Al Zahrani, S.S., Al Ruwaitea, A.S., Bradshaw, C.M. and Szabadi, E. (1998). 5-hydroxytryptamine and impulse control: prospects for a behavioural analysis. Journal of Psychopharmachology, 12, 68-78.

Ali Rıza SARAL

http://largesystems-atc.blogspot.com/2021/05/tepkisellik-uzerine.html

İnsan ilişkilerinden vaz geçtim, insanların birlikte çalışmaları sırasında verecekleri tepki, bazı meslekler açısından hem yararlı hem de zararlı sonuçlar ortaya koyabilir.

Havacılıkta özel güvenlik, yolcu kabul vs.. başlayarak diğer meslek kollarında çalışanların, kişilerin yaşamlarını etkileyebilecek olduklarını bilerek, kendilerini iyi tanımaları ve sık sık kendilerini eğitmeleri çok önemlidir. Apollo Tapınağı’nın girişinde yazan bu söz zamanın insanlarınca o kadar çok önemsemiş ki altın harflerle yazmışlar;

“Nosce te ipsum!” / “Γνώθι σεαυτόν!” / “Know Thyself” yani “Kendini bil”

Bazı meslek seçimleri, ön hazırlık ve psikolojik yatkınlık elemesini zorunlu kılar. Tepki vermek doğal olduğu kadar ölçüsü de önemlidir. Farkındalığı arttırarak tepki planlaması yapılabilir. Ülkemizde maalesef psikolojik yardım almak hoş karşılanmıyor. Birçok ilişkiler de bu nedenle bozuluyor.

Ilim, ilim bilmektir, ilim kendin bilmektir

Sen kendini bilmezsen, ya nice okumaktır

Yunus Emre

www.servetbasol.com