SATILIK KELEPİR LOKOMOTİF

Gömleğin ilk düğmesi yanlış iliklenirse
Öbürleri de yanlış gider.
C. Brunt

“Bir Şirketin ücret sistemi  Şirketin vizyon ve hedefleri doğrultusunda; içinde bulunulan piyasa koşulları ve havacılık sektöründeki gelişmeleri baz alarak ve şirket içi tutarlılığı sağlayacak ve bu gerçekleri yansıtacak şekilde bir ücret skalası oluşturulmalıdır. Kişi eğer aynı işi yapıyorsa, bir diğer deyişle yaptıkları işin değeri eğer içerik, zaman, kaynak, pozisyon profili vb. açısından farklılaşmıyorsa, iki kişinin kişisel özellik ve becerileri birbirinden farklılaşsa bile yapılan işin değeri aynı olmalıdır.”

Bu ideale yakın ücret yönetimi tarifini ben yazmadım. Çelebi Hava Servisi 2012 yılı Yönetim Kurulu faaliyet raporundan aldım. İlk cümlenin son kelimesini ( oluşturulmuştur ) oluşturulmalıdır, ikinci cümlenin son iki kelimesini ( Değeri aynıdır ) değeri aynı olmalıdır şeklinde değiştirdim. Bu dört satır size ücretlerinizin belirlenmesinin ana prensiplerini anlatıyor. Çelebi Hava Servisinde görev yapan arkadaşlarımız bile bunu okumamış olabilirler.

Gelelim esas konumuza;

Büyük firmalar, çok dallı holdingler büyük projelerini tasarlayan, süreci yöneten ve de sonuçlandıran ekibin yönetici ve çalışanlarına başka bir deyişle kendisine kazandıranlara, uygun bir “ Bonus “ öder. Bu uygulamayı kurala çeviren bir mevzuat bulunmamakta olup böyle bir kuralı vazeden şirket yönetmeliği yoktur. Bu bir teamüldür.  Yapılan bu ödeme tabii ki gizlidir ve yöneticilere her sene verilen standart bönüsün dışında yapılan bir uygulamadır.

Daha önceki atılımlarda bu teamülü göz ardı eden ( Belki de bizim bilgimiz olmadan gerçekleştirilmiştir)   Çelebi üst yönetiminin, Çelebi Hava Servisinin % 50 hissesinin Actera’ ya satılması nedeni ile bu vecibeyi yerine getirmiş olduğuna ilişkin bir duyum Air Port Haber’e ulaştı.

İster 1.000.000 TL, ister daha büyük bir meblağ olsun öngörülen Bonus’ün dağıtım şeklinin de belirlenmesi tabii ki takdir makamı tarafından yapılır.  Buraya kadar yapılan her şey normal ve doğrudur.

Kanaatimce anormal olan ise bu konunun şirket içinde ilgili olmayan kademelere bir şekilde duyurulmuş olması. Hangi niyetle yapıldığı belli olmayan bilgi akışının başlangıcında mutlak bulunmaması gereken bir “seviyenin” mevcut olduğu ilk akla gelebilecek husus.

Bunun neden yapıldığını düşünecek olursak; muhtemelen söz konusu “Bonus’ ün” paylaşımından memnun olmayan kişi  / kişilerin mevcudiyeti nin bu yolu açmış olabileceğini değerlendirmek mümkün. Ancak bu oluşumun varlığını şirket açısından tehlikeli bir karakter zafiyetinin  göstergesi olarak da yorumlanabilmesi olası.. Bu hususun değerlendirilmesi ve araştırılması ise konumuz dışında ve bizi aşan bir konu. Bildiğim bir şey var ki; o da Çelebi Hava Servisinin bu bilginin dağıtımından bir zarar görmeyeceğidir. Tanıdığım ve bildiğim kadarı ile şirket bu işin resmi formalitelerini de eksiksiz yerine getirmiştir. .

Her ne ise, mademki şirkete kazandırdılar, bunu hak edenlere helal olsun. Güle güle ve sağlıkla harcasınlar.

Takdir edenler de sağ olsunlar. Daha fazlasını kazanmalarını dilerim. 

Peki, bu konuya neden değindik? Kazandırana hak ettiğinin verilmesinden hareketle konuyla ilgilendiğimizi ifade edip esası konuşmaya başlayalım.  Evet;  bizi ilgilendiren yalnız  işin bu tarafıdır.

Senelerdir tepelerden duyar, hesap kitapta da görürüz. Çelebi Havacılık Holding’in bir Lokomotif şirketi var. Ve bu lokomotifte görev yapan ortalama 4000 ila 4300 arasında çalışan mevcut.

Lokomotif şirketimiz IMKB’ de işlem gören kuruluşlar arasında Temettü bonkörü olarak ismi geçen şirketlerden biri olarak tanınıyor.  

Baş çekici şirketimizin ismi son 6 yılın temettü şampiyonu olan şirketlerin arasında yer aldığı ekonomi yayınlarında belirtiliyor. Bu bir tarafa Aracı Kurumlar tarafından, yüksek temettü verimliliği nedeni ile uzun vadeli yatırımcılara tavsiye edilen 36 şirket arasında geçiyor ismi..

Her dönem sonunda kar sağlamak ve ortaklara temettü dağıtabilecek şartları oluşturabilmek güzel ve tabii ki tebrike şayan. Bu durumda kimleri kutlamamız gerekli. Lokomotifin Genel Müdürünü, yöneticilerini ve çalışanını. Mutlak bu kutlama üstler tarafından yapılmıştır / yapılıyordur. Ve de görüleceği üzere bu çalışanlar senelerdir şirkete sürekli ve sistemli bir şekilde kazandırıyor. Bu açık.

Şimdi realiteye gelelim.  Mevcut üç Yer Hizmeti kuruluşu arasında en düşük ücret uygulaması bizim lokomotifte. Çelebi Hava Servisine bu konuda en yakın olan Yer Hizmeti şirketi ile Baş Çekicimizin personelinin aylık gelirleri arasında yaklaşık ( - )  % 20 oranında bir fark var. Çelebi’de mevcut olup Havaş’ da bulunmayan uygulamalardan kaynaklanan ek gelir toplamının bu ( - )  % 20’lik farkın içinde yaklaşık 5 % gibi bir orana sahip olduğu söyleniyor.  ( Bu hesaplamayı anlayamadığım için bu şekilde ifade ediyorum ) Dolayısı ile ( - )  %15 gibi bir farka sistem içinde kimsenin itirazı yok ve genelde de ( ben hariç ) bu yaklaşımın kabul gördüğünü veya itirazla karşılaşmadığını biliyorum. Şirketin bu konudaki en üst seviyesi bir müdürü ile bu konuyu benim yanımda uzun uzun tartışmıştı iki kez. Ya ben kalın kafalıydım bir türlü anlayamadım, ya da tepedeki yanlıştı. Tepedeki yanlışlığını kabul etmeyeceğine göre zorunlu olarak ben o sıfatı kabulleniyor ve yazıma devam ediyorum.

Lokomotifliği Holding’in başka şirketine bırakmayı denesek ve bunları düşünmekten kurtulsak siz ce olur mu? Olur, olmasına da,  büyük ümitlerle yapılandırılan yeni yurt dışı kuruluşların mali durumları şu an için  “Baş Çekici” olmaya müsait değil.  Ancak ayakta durmaya çalışıyorlar. Durabiliyorlar mı? Bilemiyorum. Onu fizibiliteleri şekillendirenler ve şirketlerin finansal durumlarını takip edenler bilir.

Geçen yazımızda “Kardan biraz zarar ve de bir fiske insaf isteriz “ demiştik. İsterseniz şimdi konuya başka bir pencereden daha realist bir gözle bakalım. İstemek kolayda sizlerin adına talep ettiğim “bir fiske insafın” lokomotife maliyetine bir bakalım. Altından kalkılabilecek bir yük mü? Ona bir bakalım.

Hepinizin bildiği üzere Lokomotifimiz halka açık bir şirket.

Dolayısı ile tüm hesabı ve kitabı şeffaf ve de doğrudur. Bundan şüphe yok. Önce bunu ifade edelim.

Gelin bakkal usulü bir hesap yapalım. Çelebi sisteminin alışık olduğu üzere bu hesap on excell sayfası tutmaz ama genelde doğru veya doğruya yakın bazen de çok yakın bir sonuç verir.

Çelebi WEB sitesindeki finansal bölümleri incelersek;

·         Şirketin 2008-2012 ( dâhil ) yıllarında, bu beş senelik sürede toplam 99.303.904 TL TL tutarında vergi sonrası net kar ettiği görülüyor. Bunun ortalaması ise her yıl için 19.860.000 TL kar’ a tekabül ediyor.

·         Bu arada bu beş sene süresince Çelebi Hava Servisinin ( Genel Yönetim personel giderleri haricinde ) toplamda 671, 627, 029 TL tutarında bir personel giderinin oluşmuş olduğu kayıtlardan görülüyor. Buda senelik personel giderinin ortalama 134, 325, 47 TL olduğunu gösteriyor.

·         Bu durumda, çalışanların maaşını % 1 puan artırmanın Lokomotife maliyetinin 1.343,25 TL olduğunun hesaplanması mümkün. Bu hesaplamaya maaş dışındaki giderlerde dâhil olduğu varsayımı ile bonkörce 343,25TL’ yi dikkate almadan personeline yapacağı 1 puanlık ücret artışının çekicimize maliyetinin 1.000.000 TL olduğu kabulü ile yola çıkalım. Çelebi Hava Servisi çalışanı ile Çelebiye en yakın miktarda ödeme yapan Yer Hizmetleri kuruluşu personeli arasındaki % 20 ‘ lik gelir farkının yukarıda ifade edilen nedenden ötürü 15 % olduğunu kabul ederek işverenimizin mantığına yaklaştığımız takdirde, söz konusu farkın kapatılması için ödenmesi gereken ( + )  meblağın 15.000.000 TL olduğu görülecektir.  Eski para birimi  ile 15 Trilyon YTL.

·      Şirketin Çelebi Hava Servisi çalışanlarına 15.000.000 TL fazla ödeme yaparak, çalışanlarını personel geliri açısından bir üstteki şirketin konumuna getirmesi mümkün. Gel gelelim, hesaba bakarsak bu tutarın beş senelik V.S Net karlılığın ağırlıklı ortalaması olan 19.860.000 TL’nin 76 %’ ünü teşkil ettiğini görülür.

·         Aynı mantığı yalnız 2012 yılı için yürütmemiz halinde geçtiğimiz seneki personel giderinin 177.580.620 TL ve de aynı dönemde sağlanan net karın ise 17.614.281 TL olduğunu faaliyet raporunun finansal bölümlerinde görebilmek mümkün. 2012 yılı personel gideri içinde ücret dışındaki ödemelerin ortalama üzerinden yapılan hesaba göre bir sene önceye göre fazla artmış olarak şekillenebileceği noktasından hareketle bu kez  işverene daha fazla yaklaşalım. Ve 77.580,62 TL’ yi dikkate almadan yine % 1 puanlık artımın karşılığının yine 1.000.000 TL olacağını kabullenelim.  Durumu bu noktadan hareketle irdelersek,  15 % tutarında bir maaş artımı için ödenecek olan 15.000.000 TL’ nin Lokomotifin 2012 yılında sağlanmış olduğu kayıtlarda görülen 17.614.281 TL tutarındaki vergi sonrası net karın 85 % gibi bir oranını teşkil ettiği görülecektir.  

Peki, bu ne anlama gelir.  Bunun anlamı Çelebi Hava Servisinin söz konusu ücret artımını uygulayacağı seneyi finansal açıdan sanki yaşanmamış bir süreç olarak kabul etmesidir. Sizce bu mümkün mü?  

Yeni ortak bu şartlarla mı geldi içinize?  Tabii hayır. Finansal ortaktır. Anlaşmada olmayan böyle büyük bir giderin 2014 yılı veya daha sonraki sene için bütçelenmesini de kanaatimce kabul etmeyecektir. Ve de haklıdır. Actera Lokomotifin değerinin  % 50 hisse karşılığını patronlara ödemiştir. Hedefleri Çelebi’yi işletmek değil uzun sayılmayacak belirli bir süre sonra bu hisseleri satıp para kazanmaktır. Varoluş nedenleri budur.

Ben sizin yerinizde olsan bu çalışmayı formüle bağlar 1 puan 900.000 TL ile başlayıp 1.000.000 kadar yürütürüm. 950.000.00 ila 1.000.000 TL arasındaki bir satır tam doğru hesaplama olacaktır.

Minimal farklar sonucu minimal boyutta etkiler. Önemli değildir.

Farz edelim ki, bu fark ödendi ve kapatıldı. Artık Çelebi Hava Servisi İstasyon çalışanları da diğer kuruluş çalışanları ile aynı gelir düzeyine sahip oldu.  Kalan kar miktarı ile bu Lokomotif nasıl yol alır? Kendisini nasıl yeniler ve adeta her gün daha fazla diklenen Yer Hizmetleri piyasası yokuşunda arkasına bağlı olan katarı nasıl çeker onu ben bilemem. Temenni etmeyiz ama eğer bu iş bu minvalde giderse, gazetelerde bir ilan okumak kaçınılmaz olur. “ SATILIK KELEPİR LOKOMOTİF “ Biz temenni etmeyiz ama belki de istenilen budur. Kim bilir?

Peki; Neye benziyor bu durum. Banka kredisi ile araç alıp, taksitleri ödemeyip, icralık olunca, araca el konulmaması için birikmiş borcu faizleri ile birlikte defaten ödeme durumunda kalan vatandaşın durumuna benziyor. Bu arada takip eden aylarda ödenecek olan taksitler bir tarafa, birikmiş bu borcu bir defada ödemek bana çok zor geliyor, bütçemi sarsıyor diye sızlanan vatandaşın durumu gibi.  Evet bu iş zor. Zor ama bu günü senelerdir öngöremeyen, bu işin nerelere uzayacağını düşünemeyen o günün sanal, bu günün ise hukuken olmasa da vicdanen kesinleşmiş olan bu borcunu ödemeyi hep bir sonraki seneye öteleyenlerde kabahat.

Senelerdir Çelebi Hava Servisini ayakta tutan, lokomotifin çalışanlarının yukarıda belirtilen hatadaki payı sıfır, Onlar daha insan gibi yaşamak istiyorlar hepsi o kadar.  Ama hesaplamalar bunun pek mümkün olmayacağını gösteriyor. Bir de buna Yer Hizmetleri pazarının ve pazarda mevcut şirketlerin bu günkü konumları ile bizim lokomotifin iç hatlarda yol kat etmek yerine yurt dışı noktalarda koşturmayı yoğunlaştırma kararı almışçasına davranması da eklendiği takdirde,  varılan noktanın matematik hesaplamaların sonuçlarını destekler mahiyette olduğu açık bir şekilde görülüyor.  Basit deyimle konunun bizim ilgilendiğimiz bu tarafı, ticari mantık açısından mümkün olmayan hatta imkânsıza yakın bir noktada.

Lokomotifin çalışanlara yapılan ödeme konusunda bir üstünde bulunan kuruluşla arasındaki fark işte böyle. İki üstündeki ile mevcut farkın hesaplanmasına gerek yoktur herhalde.

Bu durumda etkili ve yetkililere;

A.      “Çelebi Hava Servisini sektöründe çalışanlarına en az ödeme yapan kuruluş sıfatını taşımaktan kurtarmak sizin takdiriniz olur. Diyemiyorum.

B.      Çalışanlarınız da “sektörün en az maaş ile çalışan personeli”  olma gibi küçük düşürücü bir konumunda kalmasınlar artık. Bunu da maalesef söyleyemiyorum.

C.      Ama terleyenler adına bir şeyi sormaya hakkımız var diyebiliyorum. Diğer şirketler nasıl oluyor da Çelebi Hava Servisini bu denli geride bırakabiliyorlar ücretler açısından. Onlar kar etmiyor mu? Galiba tasarruf edilebilecek hususları yeniden değerlendirmenizde fayda var. Bunu rahatlıkla ifade edebiliyorum.

Lokomotife,  hızı düşmesin diye ha babam odun atanlar;

Sözüm sizedir. Eğer 2013 yılı ücret artımlarında bu konu sizlere açık şekilde anlatıldı ve diğer şirketlerle mevcut farkın neden kapatılamadığı sizlerle yapılan bir dizi ücret artımını izah etme toplantılarında ( ? ) ifade edildiyse ise vaktinizi almış olmamdan ötürü özür dilemem gerekir. Eğer anlatılmadı ise bunları odun atanlara en anlaşılabilir şekilde söylemek Çetin olmanın gereklerinden biri.

“ Chef de Train ” konumunda olanlara bu konunun açık bir şekilde anlatılmış olması ise benim açımdan bir şey ifade etmiyor. Demek ki yine alt katlara inmek zor gelmiştir.  

Lokomotifin ısısını düşürmeyen kardeşlerim,

İstenildiği üzere, bir aile olun veya öyleymiş gibi görünün ama “ patron baba “ bir gün hatırlar ve bizi rahatlatır diye düşünüp, kredi kartlarına yüklenmeyin. Şartları ve konumu bilin.

Kimse kimseye “seneye bu işi düzelteceğim, istediğimiz artımı vermezlerse ben de giderim diyerek” körelmiş veya körelmeye yüz tutmuş ümitleri yeşillendirmeye çalışmasın. İçinde bulunulan durumda çalışanların bu yaklaşımı samimi bulması olası değil. Kızmayın ama karikatürize ediliyor bu tür sözler. Belki seneye. Yine olmayacaktır. Zira sektörün diğer kuruluşları da çalışanın ücretini lokomotiften pek de kopuk olmayan bir oranda artıracaklardır. Fark yine aynı fark olarak kalır.

Bu şartlara razı değilseniz, işi bırakmanız gerekir.

Ancak işinizi şimdiye kadar olduğu üzere hatta daha da büyük bir titizlikle yapmaya devam etmeniz kişisel menfaatinize en uygun tarz olacaktır.  

İşinizi çok iyi yapmayı sürdürmelisiniz ki, diğer Sivil Havacılık kuruluşları çalışmanızı fark edip sizi kazanmak istesinler. Lütfen etrafınıza iyi bakın. SAW’ da bu örneği daha çok yeni yaşadınız.

“Ne kadar ekmek, o kadar köfte”  tabirine uygun davranışlar bu konu için kesin geçerli olmamalı.

Gençsiniz, İyi düşünün,  şu an şirket genelinde yoğunlukta olan bu duyguyu sizin de yaşamanız amacınıza hiçbir şekilde hizmet etmeyecektir.

Tabii ki en önemlisi; Daha iyisini bulana kadar en iyi iş sahip olduğunuz iştir sözünün bize anlattığıdır.

Daha iyisini bulma şansı ise, ayağınıza sizler köfte yaparken gelmeyecektir.

Hepimiz her zaman daha iyi bir şansı karşılamaya hazır olmalıyız..

Bu söylediklerim şu an için sizi kızdırsa bile, bir gün bunu anlayacağınıza eminim.

ŞANS HAZIR OLANA GÜLECEKTİR.