Düşün ve Sorun..!

Çoğu düşünce bilinçsizdir ve genel tahmin ile bu % 98 civarındadır.

Bilinç, düşünce buzdağının görünen kısmıdır.

Farz edin ki, yanıp sönen ışıklar var ve ışıklar ilerliyor ve yeterince hızlı gidiyorsa, tek bir akış (çizgi) gibi görünürler. Sorun değil. Bunu hepiniz biliyorsunuz. Ama aynı şey dokunmada da oluyorsa, kolunuz boyunca size çok yakın, çok hızlı dokunacak şekilde küçük dokunuşlar planlayın, sanki biri kolunuzu okşuyormuş gibi hissedeceksiniz.

Tamam. Bu, muhtemelen hepinizin bildiğinden emin olduğum McGurk etkisi gibidir. Temel olarak, şöyle der: “Ba diyen birinin ve aynı kişinin Ga dediğinin de bir resmi ve videosu var. Bunları gösteriyorsunuz ve sonra o Ba gibi ses çıkarırken Ga dediklerinin resmini ve videosunu gösteriyorsunuz. İnsanlara bu sunulduğunda duydukları şey, geniz ile dudak arasında ağızdan gelen D ile Da'dır.

Bir sonraki şey, tüm anlamlı düşüncelerin cisimleşmiş olmasıdır. Şimdi, bunun hakkında düşünmenin çok basit bir yolu var. Her şeyden önce, vücudunuzla ve beyninizin tüm bölümleriyle bağlantılarınız var, ancak daha çok çevrede, aşağıda ve yukarıda ve çevresinde, öne doğru daha fazla genellemenin olduğu prefrontal kısma doğru giden bağlantılar içinde. Yani çok güzel bir sonuç var. Fikir şu.

Beyindeki bedene bağlı olmayan tüm bağlantıların eksiksiz bir beyin haritasına sahip olduğunuzu hayal edin. Sadece birbirlerine bağlılar. Anlamlı bir düşüncen olabilir mi? Hayır. Düşünecek bir şey olmayacak. Bunu bir düşünün. Düşünecek hiçbir şey olmayacak. Yalnızca bedenle bağlantı kurarak anlamlı düşünceye sahip olabilirsiniz. Bu kesinlikle gerekli. Sadece kendi aralarında bağlantılı olma şansları yok. Elbette bir sonraki şey, beyin haritalarını gördüğünüzde ve size tüm bu ağların birbirine bağlı olduğunu gösterdiğinde, elbette bu bir bilgisayar modelidir çünkü beyindeki hiçbir şey böyle ilişkilenmez.

Beynimizde sinapslar vardır ve her şey sinapslardan geçer. Ara sıra yanlara dokunma vakaları var. Bunun gibi birkaç vaka var ama bunlar nadir. Gerçek vakalar, bir sinapstan geçiyor olmanızdır. Muhtemelen bildiğiniz gibi, yaklaşık 100 milyar nöronla doğduk. Her biri 1.000 ila 10.000 arasında bağlantı kurar, yani bunu çarparsanız, yaklaşık bir katrilyon bağlantı olur. Bu çok fazla bağlantı ve bunlar beynin her yerinde. Şimdi, diğer kısım şu ki, her türlü bedenlenmiş yapı, doğumda yerli yerinde. Doğduğumuzda, görsel alanın topografik haritalarına sahibiz. Doğuştan mevcut. Siz anne karnında gelişirken o oradadır. Çok çeşitli başka şeylere de sahipsiniz. Örneğin anne karnındaki fetüs kollarını hareket ettirecek, bacaklarını hareket ettirecek, başparmağını ağzına sokacak, dönecek. Bunu yapabilmek için de başparmağını ağzına sokmasını, kollarını hareket ettirmesini, bacaklarını hareket ettirmesini sağlayan bir sinir sistemine sahip olması gerekir. Bu, bunun olmasına izin veren bazı sinirsel bağlantıların olması gerektiği anlamına gelir. Kollarını aynı şekilde her hareket ettirdiklerinde, bu sinirsel bağlantılar Hebbian öğrenimi yoluyla güçlenir. Anne karnında her dönüşlerinde, yani çocuk, oldukça önemli bir şey geliştiriyor. Muhtemelen altıncı ayda başlayarak, bebeğin doğduğunda beyninde zaten her türlü nöral yapıya sahip olmasına izin veren bağlantılar gelişiyor. Bu yapılanma yollarındaki sinirsel oluşuma güçlendirme denir. Yani anne karnındayken baş parmağınızı ağzınıza sokarsanız ve bunu tekrar tekrar yaparsanız ne olur? Bunu yapmak için nöronların tekrar tekrar kullanılması ve güçlendirilmesi gerekir ve daha sonra doğumda başparmağınızı ağzınıza sokabilirsiniz. Nöral yapı orada deneyimli ve güçlenmiş olmalı. Yani kullanıldığı için güçlendirilmiştir. Bu, ne zaman bir şey öğrensen de olur.

Hiçbir şey rastgele öğrenilmez. Hiçbir şey rastgele değişmez. Halihazırda sahip olduğunuz şeylere göre değişir. Bu çok önemli ve bunu bilmeniz gerekiyor. Bunun adı Nöral Darwinizm'dir.

Bağlantılarınız bunu yapabilmek için doğru yerdeyse güçleneceklerini ve bunları öğreneceğinizi söylüyor. Sinirsel Darwinizm bununla ilgili. Bu çok, çok önemli bir ilkedir. Sırada, temel olarak, beynin sinir sistemi üzerinde belirli kısıtlamalar var, işte bazıları.

Siz doğmadan önce yapılanmaya, kuvveti ve uzayı kontrol etmek için bazı ilkellere sahibiz. Sinaptik değişiklikleriniz var ve bunlardan bazıları Hebbian'dır, bilirsiniz, birlikte ateşlenen nöronlar, bildiğiniz gibi birbirine bağlanır, ancak bazıları STDP tarafından çalışır. Bu, ani zamana bağlı plastisitedir. Bu nedir?

Aksonlu bir nöronunuz var, bir daha aksonlu bir nöronunuz var. Böyle bir araya gelirlerse, düzenli olarak ilk ateş eden, kendi yönünde güçlenir, diğeri ise ters yönde zayıflar. Bu, işleri sırayla yapmanızı sağlar. Asimetri yoksa sırayla hiçbir şey yapamazsınız. Asimetrisi olmayan hiçbir şeyi hareket ettiremezsiniz. Spike-time plastisitesi, herhangi bir şeyi sırayla yapmanıza izin veriyor ve aynı zamanda metafora da izin veriyor. Sinaptik değişikliklerin nasıl çalıştığını bilmeniz gerekiyor ve bu sadece Hebbian değil. Bunlar bir nevi Hebbian öğreniminin bir uzantısı gibi. Daha sonra, sinirsel ödül sistemi var.

Dopamin, norepinefrin gibi, iyi ve kötü ödüller var ve ahlakın ne olduğunu anlamak için ulaşacağımız ahlaki sistem için çok ama çok önemli. Bu çok, çok temel bir kısıtlamalar dizisidir. Bunun anlamı, rastgele herhangi bir devre elde etmemenizdir. Kalıcı olarak edinilen, bu mekanizmalar tarafından kısıtlanır ve bunlar hepimizin paylaştığı ortak noktalardır.

Şimdi, evrensel gibi görünen, oradaymış gibi görünen belirli bir dizi fikri öğrenmenize izin veriyorlar ve sonra farklı kültürlerde farklı şekilde birleşen başkaları da var. Bu anlaşılması gereken çok önemli bir şeydir. Hiçbir şeyi rastgele öğrenmiyorsunuz. Bir şeyleri, kısmen doğumda, kısmen orada olana ve kısmen de kullanılana dayanarak öğrenirsiniz. Ayrıca, bu vakaların çoğu öğrendiğiniz şeyler çünkü herkes aynı dünyada yaşıyor. Bir yerçekimi alanında yaşıyoruz. Güneş her gün doğuyor. Yemek zorundasın, salgılamak zorundasın, nefes almalısın. Bütün bunları yapmak zorundasın ve bunlar senin nasıl düşündüğünü şekillendiriyor. Şimdi, çok önemli olan şeylerden biri genellemelerle ilgili. Çerçeve konusuna gelirsek, çerçeveleme nedir?

Çerçeve, deneyiminizi yapılandırmanıza ve hareket kavramının kendisi gibi doğduğunuz bazı şeylerde onu yapılandırmanıza izin veren sinirsel bir yapıdır – hareketin bir kaynağının, bir amacın, bir bitiş noktasının olduğu yerde. Bu bir hareket sürecidir. Bu, MT'de [middle temporal beyin] yapılır ve orada beyninizin bunu kaydeden bölümleri vardır. Bununla doğdunuz zaten. Geçitleme için, bağlanan bir şeye sahip olabilirsiniz ve ardından kapı engelleyebilir ve ardından engellenebilir veya bağlanabilir, ancak yeterince güçlü olmayabilir ve daha fazlasına ihtiyaç duyabilir. Buna modülasyon denir ve kapılar modüle eder. Geçitleme böyle çalışır.

Renk terimlerini inceleyen Paul Kay tarafından Berkley’de bir konuşma yapıldı. Bunun, Russ De Valois'in renk görme fizyolojisinin doğasını anlamasından hemen sonra olduğu ortaya çıktı. Bu, -şimdi şaşırtıcı değil ama o zaman haberdi- dünyada renk olmayıp, dünyadaki yansımalar olan dalga boylarına - gözünüzdeki renk konilerinize ve beyninizdeki renkleri yaratan sinirsel devre bağlantılarına bağlıydı. Kısa bir süre sonra renk konilerinin X kromozomlarına bağlı olduğu keşfedildi. Bunların erkekler için iki, kadınlar için 16 versiyonu vardı. Farklı türler olduğu için, kadınlar birbirleriyle konuşacaksa daha geniş bir renk kelime dağarcığına sahiptirler. Ama o zamandan beri, bazı kadınların dört renk konisi olduğu da keşfedildi. Karşı cinsten biriyle bir şeyin mavi mi yeşil mi turuncu mu kahverengi mi olduğu konusunda tartıştıysanız, ikiniz de haklısınız çünkü aynı şeyi görmüyorsunuz. Bilmeniz gereken çok basit bir şey. Bunun anlamı, dünyada renk olmadığıdır.

Eh, o zaman, mantık hakkında düşünüyorsanız, mantık doğruluk koşulları açısından tanımlanır.

Sandalyenin yeşil olduğunu söyleyen bir şey varsa, sandalye olarak bahsettiğiniz şey dünyadaki yeşil şeyler gurubundadır, ancak dünyada açıklayıcı yeşil şeyler yoksa, bu çalışmaz. Mantık çalışamaz. Bunu duyduğumda neredeyse sandalyemden düşüyordum.

Daha sonra gözlerinizi kapatıp bir sandalye veya bir araba hayal edebilirsiniz. Sandalyeler, yataklar, masalar vb. arasında nötr olan genelleştirilmiş bir mobilya parçasının zihinsel bir görüntüsünü elde edemezsiniz. Arabalar ve uçaklar, tekneler ve motosikletler vb. arasında nötr olan bir şeyin zihinsel bir görüntüsünü elde edemezsiniz, yapamazsınız. Deneyin isterseniz.

Soru, bunun neden olduğudur. O zamanlar sadece bunun olduğunu biliyorduk…

How Brains Think: The Embodiment Hypothesis

George Lakoff

“Düşünmek zordur.”

“Düşünürseniz sorumluluk almış olursunuz.”

Bunları hep yinelerim. Öğrencilerim de bilir. Bu tür deyişler hem yol gösterir hem de sorumluluğa yol açar. Sorumluluk ise kişiliği ve kişi de çevresini geliştirir, örnek olur.

Düşünme yerine ezberlemeyi seçmek ise, kolaya kaçmaktır. Eski devirlerde, halkın okuma yazması olmadığı zamanlarda, değer verdikleri söz ve yazıtları ezberlemek bir moda idi. Her an okuyabilen birini bulmak da öyle kolay değildi. Sözlü kanunlar ilk defa Haham Yehuda HaNasi tarafından derlenmiş ve Mişna adını almıştır. Mişna, İbranice şana kökünden gelir ve “tekrarlayarak ezberleme” yi ifade eder. Bu tarz ezberleme, daha sonra Kur'an için de geçerli olmuş ve uygulanmış, artık virgülüne kadar 102 dilde çevirisi de dahil elimizdeki akıllı telefonda anında erişilir olmasına rağmen hala bu mişna, ülkemizde uygulanmaktadır. Oysa öğrenme; bilgileri anlama, düşünme, ön bilgilerle bütünleştirme, yeni bilgiler üretme ve uygulamayı içermektedir. Öğrenme ile birey kendini sürekli geliştirmekte ve yenilemektedir. Eğitim birey ve toplumun geleceğine yön veren en önemli güçlerden biridir. Bu güce ulaşmanın yolu nitelikli bir eğitimden geçmektedir. Bu süreçte okuma, yazma, anlama, düşünme, sorgulama, sorun çözme gibi dil, zihinsel ve sosyal beceriler çok önemli olmaktadır. Ayrıca iletişim kurma, iş birliği yapma, eleştirel düşünme, bilgi ve becerileri uygulama, dış dünya ile bütünleşme, sosyal sorumluluk, yenilikçilik ve girişimcilik gibi 21.yüzyılın becerilerine de ağırlık verilmektedir. Bunlar bireyin öğrenmeyi öğrenme, hayat boyu sürdürme, geniş bir dünya görüşü oluşturma ve geleceğine yön verme sürecini belirleyici olmaktadır. Bu anlayışla çoğu ülkede yeni eğitim yaklaşım ve yöntemleri uygulanmakta, mevcut uygulamalar sistemli olarak değerlendirilmektedir.

Farsçadan dilimize geçmiş olan ezber; “bir metni eksiksiz akılda tutabilmeye” denir. Bu yönüyle ezber kötü değildir; ezbercilik kötüdür. İbn Haldun, “hayata uygulanmayan, ezbere okunan, üretime katkı koymayan bilgiye karşıdır ve ezber ancak bir yöntem olarak kullanıldığında anlamlıdır” der.

Montaigne şöyle der: “Bir şeyi ezbere bilmek, insanın bir şeyi bildiğini değil, bir şeyi belleğinde tutabildiğini gösterir.” Ona göre ezberlemek ile bilmek çok farklı kavramlardır. Gerçekten de öyledir. Ezberlemek, bilmek değildir. Günlük hayatta ezbere konuşan kişiye “bilmeden konuşan, boş konuşan” birisi olarak bakılır ki, bu son derece doğru ve yalın bir yaklaşımdır.

Ezber sadece eğitimden, okuduklarımızdan gelen bir şey de değil. Sokakta duyduklarımız, televizyonda izlediklerimiz, medyada, sosyal medyada karşımıza çıkan her şey sorgulanmadan belleğe atılıyor, orada kalıyorsa kolayca ezbere dönüşebilir. Bu durumda “ezbere konuştuklarımızın” çoğu buralardan gelir.

The public will believe anything, so long as it is not founded on truth.

Halk, gerçeğe dayanmadığı sürece her şeye inanacaktır.

Edith Sitwell (1887 - 1964)

www.servetbasol.com