AIRBUS / BOEING ?

Merhaba, uzun yıllardır   havayolu yolcu  uçağı  pazarını domine eden iki büyük üretici var; Airbus ve Boeing. Çin’den Brezilya’ya, Rusya’dan İtalya’ya  ve diğer ülkelerde  başkaca üreticiler olsa da bu kulvarda ilk ikinin yanına yazılacak 3. üretici için henüz erken ve daha  vakit var gibi gözüküyor.

Sivil havacılık tarihi boyunca bu  rekabete benzer şekilde üretici rekabeti  hep vardı.  1. Dünya savaşı yıllarında başlayan  ve savaş sonrası artan rekabetin taraflarından bazılarına baktığımızda; Boeing, Fokker , Douglas ve Ford   gibi  farklı  firmalar sayılabilir.

Günümüzden farklı olarak ABD’de 1930’lu yılların ortalarına kadar  firmalar  hem uçak üretip hem havayolu işletmeciliği yapabiliyordu.        Boeing, Fokker, Douglas ve Ford hem uçak üretip hem de bu uçaklarla yolcu / posta taşımacılığı yapıyordu.  1926 yılında posta taşımacılığının özel sektöre açılması ile rahat nefes alan firmalar 1934 yılında posta taşımacılığının tekrar kamu tekeline alınması ile zor durumda kalmışlardı. Düşen uçaklarda ölen askeri pilotlar olunca özel sektöre tekrar izin çıktı fakat bu sefer ABD kanunları ya uçak üreticisi ya havayolu işletmecisi olunabilir ikisi birden olamaz  diye kısıtlama getirince firmalar çoğunlukla üretim tarafında kaldı. Bu firmaların kurucuları (William Boeing, Antony Herman Fokker , Donald Wills Douglas, Henry Ford ) deha seviyesinde  zeki  insanlardı. Bu dört isim/firma hepsinin de  uçak üretimini seçmeleri dikkate değer.

Bu isimleri yazarken o dönemlerde yaşayan ve  en az bu  isimler  kadar değerli olan, ülkemize ve havacılığa büyük hizmetleri olan Nuri Demirağ ile Vecihi Hürkuş’u rahmetle ve minnetle  anmamız gerekir.

Günümüzde , Boeing , Fokker , Douglas firmaları ve kurucuları havacılık faaliyetleri ile çok bilinmesine  rağmen  Ford Motor Company ‘nin havacılık tarafı (Ford Air Transport Service/1925-1932)  pek gündeme gelmemiştir. Oysa Ford  sivil havacılık sektöründen ayrıldığı 1932 yılına kadar sektörde  uçak üreticisi ve havayolu işletmecisi olarak yer aldı.  Ürettikleri Ford  Tri-Motor uçak modeli  ilk tam metal gövde uçak olarak kabul edilebilir.  Ford’un havacılık süreci kısa sürdüğü ve otomotiv ile ilgili olarak çok öne çıktığı için havacılık tarafının günümüzde çok bilinmediği söylenebilir.  Henry Ford’un özdeyiş olarak kabul edilen  bazı sözleri * havacılığından daha çok biliniyor.  

“ İnsanlara  ne istediklerini sorsam daha hızlı giden atlar isterlerdi “

“ Tanrı’nın olayları yönettiğine  inanıyorum “

“ Kalite kimse görmediğinde de doğru olanı yapmaktır “ 

1912  yılında Almanya’da başlayıp sonradan  Hollanda’da faaliyet gösteren Fokker  fabrikası 1930’lu yıllarda  sektörün öncüleri arasında idi. Fokker  Uçak fabrikası , içlerinde Fokker 70, Fokker 100 gibi  talep gören bölgesel Jet yolcu uçakları da olan onlarca tip uçak üretmiş  olmasına rağmen  1996 yılında iflas ederek kapanmıştı.

Bir başka üretici Douglas  ise 1921 yılında Davis –Douglas ortaklığı  olarak başladığı havacılığa  daha sonra tek başına Douglas olarak  ve 1967 itibariyle de    Mcdonnel Douglas olarak devam etmiştir. DC-3 ve  DC-10 gibi klasikler üretmiş olmalarına rağmen  1997 yılında  Boeing bünyesine katılarak aktif  üreticiler listesinden silinmiştir.

Üreticiler ile ilgili yazılabilecek  pek çok  ülke, firma , konu ve detay var fakat bir köşe yazısında bunların hepsinden bahsetmek mümkün değil. Son olarak sektörde ki özgün yeri nedeniyle havacılık efsanesi İngiltere-Fransa ortak yapımı supersonic Concorde uçaklarını da hatırlatıp  (Airbus kurucu CEO’su Henri Ziegler, Concorde projesinin de öncülerinden)  başlığa uygun olarak  Airbus ve Boeing’e dönelim.

William Boeing tarafından 1. Dünya savaşı yıllarında  Seattle’da kurulan Boeing   ile   Almanya-Fransa önderliğinde 1970 yılında  Toulouse’da kurulan Airbus  firmaları ; sadece yolcu uçağı değil  çok daha geniş bir ürün yelpazesi ile  faaliyetlerine devam etmektedirler.

Bazı yolcuların  uçuşlarının hangi uçakla yapılacağını araştırıp, özellikle    A uçağı olsun / B uçağı olsun / C uçağı olsun diye dikkat ettiğine şahit olmuşsunuzdur.

Meşhur soruyu soralım;  Airbus – Boeing ,  hangisi daha iyi ?

Airbus ve Boeing’in teknik detaylarından önce  bana ilginç gelen bir ayrıntı ile başlayayım, Boeing’in kurucusu William Boeing (Alman vatandaşı iken ismi Wilhem Böing)  ve   Airbus Kurucu CEO’su  Henri Ziegler ikisi de  Alman kökenli idi. Fokker Havacılık kurucusu  Antony Herman Fokker’ın Alman olması  ve Douglas Havacılık kurucusu Donald Wills Douglas’ın da anne tarafından Alman olması ilginç bir ortak özellik olarak dikkat çekiyor.

Uçuş tercihi için  uçak tipini karşılaştıran yolcular için en önemli iki kriter; uçak kaza oranı ve  uçuş konforu olarak sayılabilir. Yolculardan farklı olarak havayolu  personelinin  farklı yaklaşımları olabilir. Kokpit personeli açısından daha kullanışlı olan uçak tipi  ile uçak bakım personeli  açısından bakım kolaylığı olan uçak tipi aynı/farklı olabilir. Ya da  kabin personeli , kargo personeli, yer hizmetleri ile diğer ilgili  personellerin beklentilerine uygun olarak cevapları  da farklı olabilir. Birinin çok memnun olduğu uçak tipinden bir başkası memnun olmayabilir.

Airbus ve Boeing uçaklarının kullandığı çoğu komponentin (Uçak motorları başta olmak üzere )  teknoloji olarak çok benzer ve tarihsel gelişiminin hemen hemen aynı olduğunu belirtmem gerekiyor.

Tip bazında karşılaştırma yaparken üretim tarihleri yakın olan tipleri karşılaştırmak gerekir. A350 ile B707  veya B787 ile A300 karşılaştırması çok anlamsız olur. Oysa B737 ile A320 veya B787 ile A350 karşılaştırırsak sistemlerin, teknolojinin ne kadar benzer olduğunu görebiliriz Bunun en büyük sebebi, benzer/aynı komponentlerin kullanımı ile  teknolojinin  zaman içinde ki gelişimi  ve her iki firmanın bu gelişime uygun olarak üretim yapmalarıdır.

Airbus ve Boeing , ikisi de uçak motor imalatçısı değildir ve tüm motorlarını dışardan  aynı firmalardan temin ederler. Benzer şekilde  her iki uçakta kullanılan pek çok komponent kendi üretimleri değildir. Farklı ülkelerde ki  tedarikçi firmalardan temin edilip  Airbus ve Boeing uçaklarında kullanılır.

Bu ve benzer nedenlerle,  Airbus ve Boeing uçakları  oldukça benzer teknik özelliklere sahiptir. Örneğin,  B737-A320  hidrolik sistemleri 3000 PSI  iken daha sonra   her ikisi de (B787-A350)  5000 PSI  olarak  değişti. Elektrik sistemlerinde  (B737-A320)’de   IDG vardı oysa sonraki nesil uçaklarda (B787-A350) her iki marka da   VFG kullanımına başladı, , kompozit malzeme kullanım oranı aynı tariherde arttı , kabin irtifasının önceki modellerinde 8000 feet iken yeni modellerde 5500 feet olması , Max uçuş irtifası, iç-dış basınç max basınç farkı oranı, , Acil oksijen sistemi, Yolcu acil tahliye sistemi gibi …..  aynı / çok yakın özelliklere sahiptirler.

Tabii ki iki farklı uçak markasının uçaklarında  herşey de aynı değil, hatta bırakın farklı markayı aynı markanın uçak tipleri arasında ve hatta aynı modelin alt modelleri arasında bile farklılıklar vardır.

En belirgin fark ölçü sistemleri farklılığı; Airbus metrik sistem kullanırken Boeing ise İngiliz Ölçü Sistemi ( Imperial )  (Örnek olarak bir kaç ölçü: 1 inç: 2.54 cm / 1 pound: 453 gram / 1 galon: 3.78 litre)   kullanmaktadır.   Airbus  uçaklarında ,   sag  tahliye ve sol  yolcu  kapı boyutları aynı iken Boeing uçaklarında sag  tahliye kapıları, sol yolcu kapılardan daha küçüktür. Airbus  pilotları  uçuş kumanda yüzeyleri için  side stick kullanırken Boeing pilotları kontrol lövyesi  kullanır, Kokpit panel –buton sistemi  ve daha pek çok farklı unsur bulunmaktadır.

Hangi uçak tipi daha iyi  sorusuna benim şahsi cevabım; bazı modellerin münferit sorunları olsa da tüm markalar  iyi uçaklar üretmektedir. En  iyisi ise ; uçuş  ve bakım ekibi başta olmak üzere personeli iyi eğitilmiş, sivil havacılık otoritesi tarafından iyi denetlenen havayollarının işlettiği, bakımları kurallara uygun yapılan uçaklardır.

Saygılarımla

Erdal GÜLMEZ