BU DA GEÇER YAHU: Bir dönem işyerinde büyük sıkıntı yaşıyordum. Ne yapacağıma karar vermiştim ama girişimimin muhtemel sonuçlarına tam olarak hazırlıklı değildim. Aşağıdaki sözü havi bir çerçeveyi odama asmıştım. Hani bir söz var. Çoğunluk hikâyesini bilir. “Buda geçer yahu.” Evet, şu an için çok zor olsa da her şeye daha iyimser bakmak gerek.
Örneğin THY çalışanların maaşları ( Orta seviyedeki yöneticiler dışında ) şu anda tam olarak 2019 yılı seviyesinde bile değil. Sene 2021 sonu. 2022 ye hepsi hepsi 29 gün kalmış. Tabii ki bu noktada insanlar taleplerinde ve beklentilerinde haklıdır.
Mantık diyor ki, 2019 maaşlarınız 2020 ve 2021 enflasyon oranı kadar artırılıp bunu takiben TIS masasına oturulsun. Mantık bunu diyor ama bu benim mantığım. Bu güne kadarki yaşanmışlarımda geçerli olduğunu da pek görmedim.
Yine şahsi düşüncem önümüzdeki sezonda yapılacak olan Toplu İş Sözleşmelerinde ülkenin genel durumunun ve bir takım etkenlerin etkili olacağıdır. 
ÜLKEMİZDE SENDİKAL HAKLAR TCK’NIN KORUMASI ALTINDA: Sendikal hakların kullanılmasının engellenmesi, sendikal nedenlerle işçi veya işverenlerin ayrımcılığa maruz kalmaları, iş sözleşmesinin sendika üyeliği nedeniyle feshedilmesi gibi durumlar Türk Ceza Hukuku’nun koruması altına alınmıştır. Durum her ne kadar böyle ise de işverenler değişik uygulamalarla kanunlarımızın vazettiği kuralları zedelemektedirler. Buna karşı müeyyide olarak işveren aleyhine belirlenmiş olan idari para cezası ise caydırıcı olmaktan milyon kere uzak.
Bunun en yakın örneği sektörümüzde iki ay önce Pegasus ’ta yaşanmış olup gerek içinde bulunduğumuz Pandemi dönemi ve gerekse ülke gündeminin aşırı yoğun olması nedeni ile kamuoyunun fazla dikkatini çekmedi. Evet, insanlar sendika üyesi oldular ve de is akitleri feshedildi. Bunların hepsinin sendikaya yeni üye olmaları ise tamamı ile tesadüf.(?). Tabii ki başka nedenler uydurdular. İyi ki varsınız, şirketimizin dayanağısınız, her zaman yanımızda oldunuz vb. sözlerle kendilerine yazılı teşekkür edilen çalışanlar kısa bir süre sonra işten atıldılar. Hem de bir kuruş ödeme yapılmadan. Evet, performansları düşükmüş. Mahkemeye kadar başka nedenlerde uyduracaklardır mutlak.
TOPLU İŞ SÖZLEŞMELERİNDE ETKİLİ OLAN FAKTÖRLER: Bir toplu iş sözleşmesi (TİS) pazarlığı asıl olarak, yasal olarak ve görünürde işçi sendikası ile işveren veya işveren sendikası arasında yürütülen bir süreçtir. Bu ön plandaki, görünen resimdir. Aslında toplu pazarlık sürecinin pek görünmeyen arka planında başka bir resim vardır. Bu resim toplu pazarlık sürecini doğrudan ve dolaylı etkileyen
Ekonomik, sosyal, siyasal, demokratik başta olmak üzere bir dizi değişkeni içerir. Bunları sıralarsak: Ekonomik gelişmeler. MAKRO VE SOSYOEKONOMİK GÖSTERGELER. SEKTÖR GÖSTERGELERİ. ÜCRET, GEÇİM, YOKSULLUK GÖSTERGELERİ. İşsizlik. Demokratik Koşullar, Yasaların Çizdiği Çerçeve, Sendikanın gücü,
Sendikanın Toplam Üye Sayısı, Sendikanın İşyerindeki İç Örgütlülük Düzeyi, TIS SÜRECİNCE TABANIN SÖZ SAHİPLİĞİ. Sendikanın ekonomik gücü, Tarafların toplumdaki etkinliği, İşletmenin işyerinin koşulları ( F. Sazak). Evet, tüm bu sayılan faktörlerin etkilerinin yapılan işte ne denli yoğun olduğunu geçmiş TIS’ nin ve detaylarının incelenmesi sureti ile görebilmek mümkün.
TÜRKİYEDE SENDİKALI ÇALIŞAN SAYISI: Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığınca hazırlanan "6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu Gereğince İşkollarındaki İşçi Sayıları ve Sendikaların Üye Sayılarına İlişkin 2021 Ocak Ayı İstatistikleri Hakkında Tebliğ" Resmi Gazete 'de yayımlandı. Bu tebliğe göre Türkiye’ de Bu gün Ülkemizde 14 küsur milyon olan çalışanlarımızın yalnız iki Milyon 69 bin 476' sının sendika üyeliği bulunuyor. Sendikalı işçilerin toplam işçi çalışanlara oranı % 14.40. Ne kadar az değil mi? Ve de TIS görüşmelerinde Sendika ve çalışanların büyük kozu olan grev konusunda konulmuş olan kısıtlama halen devam ediyor.
ÜLKEMİZ ÇALIŞANLARININ % KAÇI ASGARİ ÜCRETLİ? Bu gün ülkemizde çalışanların % 43’ü asgari ücretle çalışıyormuş. Muş diyorum zira yazılı olarak bulabildiğim tek rakam bu. Ancak bu konuda herkes bir %’ de söylüyor, % 50 diyen var, 50’nin üzerinde bir yüzdeyi ifade edenler var. Bazıları abartıyor, diğer bir kısmı azaltıyor. Asgari ücret tutarında Avrupa birliğindeki durumumuz aşağıdaki görselde mevcut. Buna ilaveten asgari ücretin ilanını bekleyen emekliler ve diğer meslek erbabı da beklemede. ( öğretmenler, sağlıkçılar vb. vb ) Eğer asgari ücretin Avrupa Birliği devletlerindeki 1999-2021 arası değişimini görmek isterseniz takip eden linki açın lütfen. (https://tr.euronews.com/2021/11/24/asgari-ucret-turkiye-ve-avrupa-da-son-20-y-lda-nas-l-degisti)
ASGARİ ÜCRETİN DİĞER ÜCRETLERİN BELİRLENMESİNDE ETKİSİ OLUR MU? 2021 yılının sonunda 2022 yılının asgari ücreti belirlenecektir. 2021 asgari ücretine uygulanacak olan artımın Türk Hava Yolları ve Hava İş arasında yapılacak TIS görüşmelerinde etkili olmayacağını mı düşünüyorsunuz? Ülkede bir siyasi iktidar bulunduğunu ve bir buçuk sene içinde bir seçime gidileceğini, ülkemize büyük bir nüfusun asgari ücretle çalıştığını ve de herkesin özellikle bu dönemde maaş artımları ile ilgili haklı bir beklenti içinde olduğunu hatırda tutmak gerek.
Ben eski yıllarda Hava İş’in ’in TIS görüşmelerinin başlangıcında basının Sendikanın talep ettiği artımı konu ederek “ THY’ nin şımarık çocukları” başlığı ile bir ilk sayfa haberi yaptığını hatırlıyorum. O tarihlerde kamuoyu desteğinden de yoksunduk.
2022 yılında asgari ücrete bir önceki yıla göre uygulanacak olan artışın domino etkisi yaratacağından şüphe yok. Ancak, beklenilenin üzerinde yapılacak her türlü uygulamanın işverenin de Devlet tarafından desteklenmesi zorunluluğu doğuracağını da düşünmek gerek. Muhtemeldir ki SGK ve İŞKUR prim teşviklerinin yanında diğer vergi teşviklerinin de işverenlere Devlet tarafından uygulanması gerekebilecektir. Bu durumda artan maliyetlerle birlikte aynı anda enflasyonun nasıl düşürüleceğini düşünemiyorum. Bunu tüm ülkenin düşünmesi gerekir. Artan maliyetlerin piyasaya ve dolayısı ile insanlara bir şekilde yansıyacağı ortada.
EKONOMİK GÖSTERGELER VE SİYASİ DURUM: Evet, ülkemizde 1,5 sene içinde seçime gidecek bir yönetim var. Mutlak seçime gidecek olan her hükumet, asgari ücretin, emekli maaşlarına uygulanacak artımların, çalışanların gelirlerinin ve de bu dönemde bağıtlanacak olan toplu sözleşmelerle uygulanacak olan ücret
artımlarının halkın yaşamını düzgün bir seviyeye çıkartacak, rahat geçinecekleri bir seviyeye çıkartmayı isteyecektir. Bu normaldir. Ancak ülkenin ekonomik durumu bu uygulamaları mümkün kılacak durumda değilse yönetenler nispeten de olsa dengeyi korumak için bu beklentileri makul ölçüde eşit karşılama durumundadır. Basit bir ifade ile Asgari ücreti % 20 artırıp, emeklilere % 30 artım uygulayamaz.
Ülkemizin ekonomik durumunu, yaşanan enflasyonu hepimiz biliyoruz. Herkes bunu yaşıyor. Her ne kadar pahalılığın yılbaşından sonra azalacağı ifade ediliyor. Bunu bize zaman gösterecek.
İŞSİZLİK: Bir toplu iş sözleşmesi çalışmalarını düşünün. İşverenle Sendika anlaşamamış olsun. Ve de haliyle grev kararı alınsın. Sendika Grev oylaması yapmak istesin. Çalışanlar Grevden sonra işverenin de lokavt uygulama kararı almak hakkının olduğunu biliyor. İşsizlik ortada. Çalışanlar greve evet mi der, hayır mı? Evet,
İşsizlik TIS görüşmelerini işte böyle etkiler.
ŞİRKETİN FİNANSAL DURUMU: Basın mülakatlarında fevkalade olarak ifade edilen şirketin finansal durumu nedense toplu iş sözleşmesi görüşmeleri esnasında çizgisini değiştirir. Alışkanlık böyle. Dip notlar olmadan yayınlanan bilançolardan ise sonuç çıkartmak hayli zor. Şirketin finansal durumunun TIS açısından müspet veya menfi etkisini tabii ki düşünebiliriz. Bu konuda söyleyebileceğimiz şeyler bunlarla kısıtlı. Birde, Pandemi nedeni ile çalışanların maaşlarından yapılan kesintileri de dikkate almadan 2021’in ilk dokuz ayında kar ilan edilebildiğine göre.
DERGİPARK: TOPLU İŞ SÖZLEŞMELERİNE ETKİ EDEN FAKTÖRLER. 1969-2014 ARASI SEKTÖREL BİR ANALİZ. İNCELEMEYE ALINAN ŞİRKET: TÜRK HAVA YOLLARI: MUTLAK GÖZ ATIN. TÜBİTAK ULAKBİM çatısı altında, Türkiye'de yayınlanan akademik hakemli dergiler için elektronik ortamda barındırma ve editoryal süreç yönetimi hizmeti sunan Dergi Park, ulusal akademik dergilerin standartlara uygun olarak varlık kazanmasına ve uluslararası görünürlüğünün artırılmasına destek olan bir neşriyat.
Aşağıda tetkike sunulan bu çalışmada, Türk hava ulaştırma sektöründeki en büyük kuruluş olan THY ile Hava-İş arasında yapılmış bulunan toplu iş sözleşmelerinde çalışma şartlarının düzenlenmesindeki gelişimin seyri, sektörde ve ülkede yaşanan gelişmelerin toplu iş sözleşmelerinin içeriğine olan etkileri açısından değerlendirilmiştir. Burada, çalışma şartlarına ilişkin hükümlerdeki değişimler ülkenin siyasi ortamı, sendika ve işletme yönetimindeki değişimler, kanun değişiklikleri, grev faaliyetleri ve özelleştirme uygulamaları gibi faktörler çerçevesinde ele alınmıştır. Konunun incelenmesinde literatür taraması ve THY ile Havaİş arasında imzalanmış 19 adet toplu iş sözleşmesi kullanılmıştır.
Sonuç olarak, bahsedilen toplu iş sözleşmelerinin çalışma koşullarını düzenleyen hükümlerin büyük kısmında yıllar içinde işçi lehine olmayan düzenlemelere gidildiği tespit edilmiştir. Sonuç kısmında ise: “ THY çalışanları başta olmak üzere sektör için önemli bir konumda olan bu toplu iş sözleşmeleri çalışmada incelendiği üzere sektörde yaşanan gelişmeler yanında siyasi, hukuki ve birçok sosyoekonomik faktörün etkisi altında
değerlendirildiğinde, tüm bu faktörlerin sözleşmelerin oluşum sürecine ve içeriğine etkide bulunduğu tespit edilmiştir.” denmektedir. Ve de bu çalışmada birçok şeyin cevabını bulacaksınız. ( https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/590304)
SEKTÖRÜN EN FAZLA ÜYESİ BULUNAN SENDİKASI: HAVA-İŞ: Sektörümüzde en fazla üyeye sahip olan Hava-İş’le ilgili söyleyebileceğim fazla bir şey yok. THY YK Başkanı Hamdi Topçu döneminde yönetimi devralmış ve Topçudan gördüğü destek ve kolaylığı İlker Aycı döneminde de görmüş olup Sendika ile İşveren arasındaki bu dayanışma üyelerin sendikaya olan güvenini iyiden iyiye zedelemiş ve konu sendikanın isminin başına renk ifade eden bir sıfat konulacak kadar ileri götürülmüştür. Geçtiğimiz günlerde 2016 yılında THY’ den çıkartılan 211
personelin şirkete geri alınmasına ilişkin olarak Sendikanın işverene seslenişinin bile altında bile bir şeyler arayan ve bunu ifade eden THY çalışanlarının bir bölümü Sendikaya olan güvenini tamamı ile yitirmiş durumda. Her ne kadar TIS görüşmelerinin sonunda, imzalar atılmadan Hava-İş çalışanlara yönelik bir anket yapıp “ şu kadar zamma razımısınız” diye sorsa büyük bir çoğunluğun evet razıyız diyeceğine daha sonra da VPN’ li mesajlarla “ Bu durumda böyle bir maaş artımı kabul edilir mi. Bu sendika zaten ……..” şeklinde serzenişte bulunacaklarına eminim.
Ülkemizde, Sendikacılık yukarıda ifade edildiği üzere koyu gri fon üzerinde ve 3 ayağı bulunan bir sandalye üzerinde oturuyor. Sivil Havacılık Sektörünün en büyük şirketi olan THY’ nin çalışanlarının üye olduğu Hava İş Sendikasının durumu da maalesef farklı değil. Bir Sendika mevcut ancak üyeleri ona güven duymuyor. Bilmem söylediklerimde abartı veya eksik var mı?
TIS SÜRESİNCE ÇALIŞANLARIN, TABANIN SÖZ SAHİPLİĞİ: THY ÇALIŞANLARI: THY çalışanları maalesef 3’ e bölünmüş durumda. 1. Yönetim ve Sendika tarafında olanlar, 2. Yönetim ve Sendikaya karşı olanlar. Tabii ki bu ayrıcalığın en kuvvetli motifi siyasal konudaki görüş farklılıkları. Ve de tabii ki bunu körükleyenler de oldu.
3 gruptakiler ise ne taraftan olduklarını ortaya koymayıp salt işi ve gücüyle uğraşanlar. 2. Gruptakilerden işten atılanlar için 1. grup çalışanlarının iyi oldu, keşke hepsini atsalardı temennilerini havi yorumları halen okuyor gibiyim. Bu insanları neyin bir araya getirebileceğini düşünemiyorum? Toplu İş sözleşmesinde kaynaklanacak müşterek gelir artımı dâhil. Dolayısı ile bu çalışanların toplu iş sözleşmesi görüşmeleri için hiçbir müspet katkılarının olabileceğine inanamıyorum.
Birinci gruptakilerden bir kısmı siyasi görüşlerinin ve tepedekilerin sayesinde Türk Hava Yolları gibi mümtaz bir iş yerine girme imkânı bulabildikleri düşüncesi ile doğru veya yanlış onların her dediklerine evet demeyi borç telakki ederken doğruyu yaptıklarına ve vefalı hareket ettiklerine inanıyorlar.
VPN kullandıkları takdirde yorumcularımdan görüyorum ki çok cesurlar. Çekindikleri mutlak ama muhataplarından değil, iş bulma zorluğundan. İşsiz kalma korkusundan. Onlara hak vermemek de mümkün değil. Yukarıda ifade etmiştim. Grup ayırımı yapmadan tekrarlıyorum. Sendikaya gidip satırlara döktükleri serzeniş ve şikâyetlerini, düşüncelerini onların yüzlerine ifade ettiler mi? Sorguladılar mı? Zannetmiyorum. Göreve başladığı zaman açık kapı toplantıları tertip ederek çalışanların sıkıntılarını öğrenmek istediğini ve çalışmalarında nasıl bir yol izleyeceğini yazılı olarak beyan eden YK Başkanına giderek “ Bu toplantılar ne oldu? Söylediklerinizi neden
Yapmıyorsunuz diye sordu? Hiçbiri. Hiçbir zaman. Belki de aslında böyle değiller. Şartlar onları maalesef böyle davranmaya itiyor. Hangi gruptan olursa olsun bu arkadaşlarımızın TIS’ e şu veya bu şekilde etkilerinin olması kanaatimce mümkün değil. Umarım düşünürler ve de bana hak verirler.
Evet, bu gün asgari ücretin 4000 TL olması konuşuluyor. Yeterlimi? Değil. .12 Aralıkta açıklanacak dediler. Buna daha 9 gün var. Asgari ücretin daha da artırılmasını diliyoruz. Çalışmalar o yönde. Bu da diğer unsurların belirlenecek asgari ücret üzerindeki etkisini gösteren bir husus. Her ne kadar TUİK’ in bu gün ilan ettiği aylık ve yıllık enflasyon ümidimizi hafiften (?) zedelese de, yukarıda söyledik ya. Ümidi yitirmemek gerek. Unutmayalım ki, kötümserlik güçsüzlüğün ifadesidir.
Biz yine de yazının baş kısmındaki paragrafta saydığımız etkenlerin diğer maaş artımlarının tespitinde ve de Toplu İş Sözleşmelerinin bağıtlanmalarında da müspet yönde etkili olmasını dilemekteyiz.
Diğer faktörlerin yanında muhtemel bir seçim asgari ücret ile diğer ücretlerin takdirinde müspet etken oluşturur mu? Şüphesiz evet. Hele İşverenlerimiz de biraz daha az kazanmaya veya bu takdirden oluşacak olan kayıplarını bu güne kadar kazandıklarına sayılmasına rıza gösterirlerse. Çalışanlar nispeten de olsa rahatlayacaktır. Evet işçiler rahatlayacak ama işverenlerin de işi zor. Asgari ücret vergi dışı bırakılmaz ise iyice zor. Tabii bu durumda işçiler de önemli zorluklar yaşayacaktır. Evet, çalışan mutluluğu = Motivasyon + Verimli çalışma + Mutlu Müşteri = KAR demek. İnşallah bunlar gerçekleşir.
Yorumlar Tüm Yorumlar (28)