Uçan şeflerin hukuki statüsü

Merhaba,

THY’nin uzun süredir başarılı bir şekilde  uyguladığı uçan şef projesinde, ilgili personelin statüsü ve çalışma şartları  açısından  bakıldığında hukuken soru işaretleri olduğu görülüyor. Uçan şef ve Uçan servis şef olarak adlandırılan ve  Turkish DO & CO personeli olarak çalışan  uçan şefler tedarikçi firma personeli olarak THY adına uçuşlara katılıyor ve uçuş sırasında hizmet gerçekleştiriyor. Bu durumda uçan şeflerin ünvanı, statüsü ne olacaktır ?  hangi kanuna tabii olacaklar ? iş kanunu mu? Borçlar kanunu mu?

• Uçan şefler mevcut durumda 4857 sayılı iş kanununa göre çalıştırılıyor. 4857 sayılı iş kanuna göre  ( Md 4 –a )  havacılık taşıma işlerinde sadece yer tesislerinde yürütülen işler 4857’ye tabidir diyor. Uçan şefler uçuş sırasında çalıştığına göre 4857 sayılı iş kanunu değil borçlar kanuna tabi olmalı. Uçan şefler her ne kadar istisna olarak  bazen yer görevi yapıyor olsalar da esas işleri uçuş sırasında ve aylık ortalama 100 saat civarı uçuş yapıyorlar.

Okurlarımız arasında uçan şefler de var ve  onların  Airporthabere yazdığı bilgilere göre ; 20 eylül 2016 tarihinde son revizyonu yapılan uçan şeflerin  görevlendirme prosedürü uçan şefleri,  Pre Selected Passanger / Yardımcı yolcu  olarak tanımlarken, uçuş planlama sayfalarında  kendi isimlerinin karşısında “L / Loadmaster “  olarak  yazıldığını belirtiyorlar.

Uçan şeflerin yardımcı yolcu olarak veya loadmaster olarak  kabulü mümkün değil.

Uçan şeflerin iddiasına göre ,  kalite sisteminde kendilerini yardımcı yolcu olarak gösteren dökümanda  dayanak noktası  olarak  gösterilen  kural : EASA OPS CAT.GEN.MPA.115.  EASA burada yardımcı yolcuyu değil, aktif personel harici kabinde bulunan diğer personeli tanımlıyor. ( “…CAT.GEN.MPA.115 Personnel or crew members other than cabin crew in the passenger compartment….” )

• SHT OPS 1 Md 12 -2 bu konuda düzenleme yapıyor ve EASA ile benzer hükümler içeriyor  kaldı ki  SHGM mevzuatı  yönetmelikte  hüküm bulunmayan durumlarda uluslararası kurallara dolaylı  easa kurallarına  doğrudan atıfta bulunuyor.

• 2920 sivil havacılık kanunu mürettebat belgelerini bulundurma zorunluluğu getiriyor.

• ICAO  tanımına göre : Able-Bodied Passengers (ABPs) as “passengers selected by crewmembers to assist in managing emergency situations if and as required”

           **

Uçan şeflerin işvereni olan DO & CO ‘ nun web sitesi bu konuda  ne diyor ?

 http://www.doco.com/en/airline/concepts/flying-chef   (The “ Flying Chef”- a DO & CO chef who is part of the airline crew – is responsible for the perfect product presentation in the Business Class on board) Görüldüğü üzere açık olarak uçan şeflerin havayolu ekibine dahil olduğu belirtiliyor.

THY, Uçan şef hizmet bedeli olarak  DO&CO’ya ilgili personelin brüt ücretini ödüyor olmalı. THY, uçan şef kriterlerine uygun adayları, THY A.O personeli (KM)  olarak istihdam edip gerekli tüm KM eğitimlerini  gerçekleştirerek Uçan şefleri  KM statüsünde fakat fiilen uçan şef olarak çalıştırmış olsa ilgili personel gelir vergisinden müstesna olur.  

Bu durumda THY, maliyeye ödediği milyonlarca lirayı tasarruf etmiş olur.                          

Sonuç itibariyle personele aynı  net ücretin daha düşük brüt ücret ile ödenmesi halinde aradaki fark işverenin kasasında kalacaktır.

THY’nin yıllık tasarrufunun 10 milyon tl civarında olacağını tahmin ediyorum.        Sonuçta bu vergi de devletimize ödeniyor diye düşünebilirsiniz fakat bu istisnayı da sağlayan yine devletimiz yani bu hak  THY lehine kullanılabilir. Kaldı ki bu vergi istisnası zaten  uçuş personeli için uygulanıyor. THY, devletin aleyhine olur diye düşünse  uçuş ekipleri için de bu haktan faydalanmazdı.

Mevcut durumda bile  uçan  şeflerin uçuş personeli olarak kabul edilip vergiden müstesna olmaları mümkün. İlgili madde gereği fiili uçuş ve sertifika şartı var.

Fiili uçuş zaten tereddütsüz gerçekleşiyor, Uçuşa katılan ve fiilen  çalışan  personelin yardımcı yolcu  veya loadmaster olarak kabulü mümkün olmadığına göre  SHGM ile görüşülerek  sertifika için çözüm üretilmesi mümkün olabilir.

Uçan şefler, Kabin memuru statüsünde  çalışabilir mi ?

SHGM web sitesi ; http://web.shgm.gov.tr/tr/havacilik-personeli/2138-kabin-memuru      Kabin memurlarının servis ile ilgili görevleri şirketlere göre değişkenlik göstermektedir. Servis, havayolu şirketinin uygun gördüğü ürün ve malzemelerin uçağa yüklenmesi sonrasında yine şirket tarafından belirlenen akış ve düzen çerçevesinde yolculara sunumunun gerçekleştirilmesi olarak özetlenebilir. Yurtdışı uçuşlarda gümrüksüz ürünlerin satışlarının yapılması bu kapsam içerisinde değerlendirilmektedir.

                                                                      **

Uçan şeflerin işvereni Turkish DO & CO çalıştıkları havayolu ise THY.            Burada THY ve Turkish DO & CO işveren – alt işveren  olarak değerlendirilirse  THY  açısından da işveren sorumluluğu doğabilir.

(4857 md 2: ….Bir işverenden, işyerinde yürüttüğü mal veya hizmet üretimine ilişkin yardımcı işlerinde veya asıl işin bir bölümünde işletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren işlerde iş alan ve bu iş için görevlendirdiği işçilerini sadece bu işyerinde aldığı işte çalıştıran diğer işveren ile iş aldığı işveren arasında kurulan ilişkiye asıl işveren-alt işveren ilişkisi denir. Bu ilişkide asıl işveren, alt işverenin işçilerine karşı o işyeri ile ilgili olarak bu Kanundan, iş sözleşmesinden veya alt işverenin taraf olduğu toplu iş sözleşmesinden doğan yükümlülüklerinden alt işveren ile birlikte sorumludur....)                                             

Yasal kurallar bütününe  mevzuat diyoruz, mevzuat tarafından serbest bırakılan ya da alt ve üst limitleri belirlenen alanlarda inisiyatif kullanmak mümkün iken  emredici hükümlere   uygun   davranmak  zorunluluktur. İşçi ve işveren anlaşıp  emredici hükümlerin aksine sözleşme imzalasalar bile bu sözleşme hukuken geçersizdir.

Saygılarımla

Erdal Gülmez