Geçtiğimiz aylarda medyadan izlediğimiz haberlerde, Uluslararası Sivil Havacılık Teşkilatı (ICAO) denetçilerinin, "Küresel Emniyet Gözetim Denetim Programı-Sürekli İzleme Yaklaşımı" (USOAP-CMA) kapsamında Türkiye'de iki hafta süren bir denetim gerçekleştirdiği; ancak denetim sonuçlarının Türkiye için pek iç açıcı olmadığı ifade edilmişti.
Hazırlanan ilk rapora göre, Türkiye’nin puanında sert düşüş yaşanmış olduğu; ICAO tarafından yapılan denetimler sonrasında Türkiye'nin genel puanının 84'lerden 50'nin altına inerek, 49,4 seviyelerine düştüğü; Hava Seyrüsefer Hizmetleri (Air Navigation Services) kategorisinde ise 19 gibi çok düşük bir puan alındığı iddiaları haber detaylarında yer alıyordu.
Kuşkusuz, alınan bu düşük notların denetim süreci sonunda kesinleşmesi durumunda, ülkemizdeki sivil havacılık sektörünün bu durumdan olumsuz etkilenmesi kaçınılmaz olacak.
Bu olumsuz etkilerin neler olabileceği konusuna geçmeden önce söz konusu denetimlerin neden çok önemli olduğunu ve nasıl gerçekleştirildiğine ilişkin detaylardan bahsedelim.
Sivil havacılık emniyet gözetim ve denetim sistemlerinin yeterliliğini ölçmek amacıyla, ICAO denetçileri tarafından üye ülkelerde periyodik olarak gerçekleştirilen bu denetimler çok önemli. USOAP (Evrensel Emniyet Gözetim Denetim Programı) üye ülkelerdeki “emniyet gözetim sisteminin” kritik unsurlarının etkili bir şekilde uygulanıp uygulanmadığını değerlendiriyor.
Bu denetimlerde üye devletlerin sözleşme veya ulusal yönetmeliklerine, ICAO Standartları ile önerilen uygulamalara, havacılık emniyeti konusundaki diğer prosedürlere uyulup uyulmadığı kontrol ediliyor ve böylece üye devletin emniyet gözetim denetim sisteminin sistematik ve objektif bir incelemesi gerçekleştirilmiş olur.
Denetim toplam 8 kategorilerde gerçekleştiriliyor ve süreç sonunda 100 tam not üzerinden puanlama yapılıyor. Bunlar sırasıyla: legislation, (LEG) organisation, (ORG) personnel licensing, (PEL) operations, (OPS) airworthiness, (AIR) air incident investigation, (AİG) air navigation services, (ANS) aerodromes (AGA) dan oluşuyor ve sonunda bu notların ortalaması (overall) alınıyor.
Uluslararası Sivil Havacılık Teşkilatı (ICAO) denetçileri tarafından yapılacak ve iki hafta boyunca sürecek denetimin 04 Eylül 2024 tarihinde başlamış olduğu, SHGM nin X hesabından duyurulmuştu. Kapanış toplantısı 16 Eylül’de yapılan denetimin nihai raporunun 90 gün içinde yazılması gerekiyor. SHGM nin bu rapora 45 gün içinde itiraz hakkı var. Yani beklenen raporun eli kulağında. Bir iki haftaya yayınlanması bekleniyor.
İtiraz hakkı kullanıldıktan sonra ICAO denetçileri sonuç raporunu (final report) düzenleyecekler ve raporda tespit ettikleri hatalı ve/veya eksik konularda, düzeltici aksiyon planı (corrective action plan) sunulmasını isteyecekler. Bunun süresi de 45 gün. Sonuç olarak denetim sürecinin tamamlanması ve nihai raporunun çıkması yaklaşık 6 ayı bulacak.
Denetimin ilk aşamasının sonuçları yukarıda açıklandığı üzere medyaya yansıdı ve ilk bilgiler, açıklanan sonuçların, bundan önceki denetime göre (2019) çok kötü olduğunu gösteriyor. Nitekim bu olumsuz durum nedeniyle TBMM de bir soru önergesi de verildi.
CHP’nin Gölge Bakanı ve Genel Başkan Yardımcısı Ulaş Karasu, Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü’nün (SHGM) hem Sayıştay raporunda yer alan mali sorunlar ve hem de Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü’nün (ICAO) yaptığı denetimlerde ortaya çıkan olumsuz sonuçları Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne taşıdı. “Havacılık sektörümüz, ICAO puanlarının düşük olması nedeniyle ciddi risklerle karşı karşıya. Uçuşlar kısıtlanabilir, yabancı yatırımcılar ülkemizi riskli görebilir” şeklindeki uyarısıyla.
Önergeye göre nihai rapor sonuçlandığında, kamuoyuna yansıyan düşük notların düzelmediği durumda, Türkiye’nin uluslararası havacılık arenasında güvenlik imajı zedelenebileceği için, muhtemel olumsuz sonuç, yabancı havayolu şirketlerinin Türkiye’ye yönelik uçuşlarını gözden geçirmelerine de neden olabilir. Avrupa Havacılık Emniyeti Ajansı (EASA) ve ABD Federal Havacılık İdaresi’nin (FAA) Türkiye’ye yönelik ek güvenlik önlemleri alma ya da uçuşları kısıtlama ihtimali de söz konusu olabilirmiş. Ortalamanın altında kalan kötü notların milli hava yolu şirketlerimizin sigorta primlerine artış yönünde olumsuz yansıyabileceği de söyleniyor.
ICAO denetiminin süreç olarak bitirilip nihai raporun henüz yazılmadığı bu takvimde, SHGM nin kamuoyuna yansıyan iddialar karşısındaki tavrı ise şimdilik yalanlama yönünde oldu. X de yayınlanan resmi duyuruda, denetlemenin çok başarılı geçtiği ve hiçbir majör bulgunun olmadığı belirtilerek, gündeme gelen asılsız rakam ve ifadelere itibar edilmemesi istendi.
Ancak, diğer konuların yanı sıra İCAO denetlemesine ilişkin olarak duyuruda yer verilen iki yalanlama cümlesi, ateş olmayan yerden duman çıkmaz misali yazılan, konuşulan iddiaları ortadan kaldırmadığı için Sivil havacılık kamuoyunu bu yönüyle rahatlatmadı. Çünkü, bir başarısızlık varsa ülke olarak sonucuna hepimiz katlanmak zorunda kalacağız.
SHGM den beklenen, 2019’daki denetimde ortalamanın oldukça üstünde gerçekleşen denetim notlarına nasıl düğün bayram havasında sahip çıkıp ilan ettilerse, bu yılki denetim sonuçlarını açıklarken de aynı açık ve şeffaf tavrı göstermeleridir. Hiç temenni etmeyiz ama, havacılık emniyeti konusunda beklendiği gibi çok düşük notlar gelirse, sebeplerini ve alınacak tedbirleri de kamuoyu ile paylaşmalarıdır.
Zaten duyuruda kendilerinin de belirttiği üzere, bu notları kamuoyundan gizleme şansları yok. Yukarıda belirtilen süreler sonunda 2024 yılının denetim sonuçlarına göre açıklanacak ülke puanları, arzu eden herkesin ulaşabileceği şekilde ICAO nun resmi internet sayfasında yayınlanacak. O zaman göreceğiz saçları ak mı? kara mı?
ICAO’nun sayfasında sadece bizim değil, bütün ülkelerin denetim sonuçlarını karşılaştırmalı olarak görmek mümkün. Halihazırda sayfada, ülkemizin en son 2019 denetim sonuçlarının özet tablosunu görebiliyoruz. Konunun zihninizde somutlaşması ve geçmişteki başarılı durum hakkında bir fikir vermesi açısından grafiğini aşağıya alıntılıyorum. ICAO yenisini yayınlayınca, ikisini üst üste veya yan yana koyar, somut gerçekle yüzleşiriz. Umarım, bu sürecin neticesinde, ülke olarak Ciddi Güvenlik Endişesi (Significant Security Concern) uyarısı almayız.
Yorumlar