Geçmiş Zaman Olur Ki Hayali Sikke Etmez / O Dönemde THY Türk Pilotları Nelere Sabretmişlerdi

 Öncelikle kıymetli bestekarımız (R) Necip Celal Andel' den o güzel tangosunun ismini başlığa taşırken çarpıttığım için özür diliyor, kendisine sonsuz rahmetler diliyorum. Bestekarımızı anmak ve parçayı dinlemek için linkini aşağıda paylaşıyorum. (https://www.youtube.com/watch?v=69_gOmKO_PU&ab_channel=Band-O-Neon-Topic)

Ben Airporthaber’ deki diğer köşe yazılarını da muntazam okurum. Bu hafta Murat Herdem kardeşimizin (Uçak Çok, Pilot Yok) ve Serdar Başağaoğlu arkadaşımızın (EYT) yazılarını okudum. Aldı mı beni bir korku? Ya pilot bulamazlarsa ve de eski uygulamaları bir şekilde tekrarlarsalar. Evet bu düşünceler beni korkuttu.

Bu yazıda kronolojik bir sıralama aramayın lütfen. Seneler sizlerce de malum. Ve şimdi benim yaşım 78. Bilmem anlatabildim mi?

Atatürk Hava Limanında dış hat kontuarına bir pilot olduğunu söyleyen biri yanındaki hanımefendi ile (?) ı başvurur. Ellerinde biletleriyle. Kontuardaki kız şaşırır. İkisi de BC’ a rezervasyonlu pass diğeri ise ikram biletidir. Memur dayanamaz sorar. “Türk Hava Yollarında mı çalışıyorsunuz? Erkek cevaplar evet pilotum iki gün uçuşum yok., gidip, gezip dönelim dedik, nişanlımla birlikte. Memur anlamaz ama yaptığı iş açısından sorun yoktur. İyi uçuşlar diler ve biniş kartlarını verir.

(A) ve (B) beylerin o dönemde kurtarıcı olarak gördükleri ve şirkete alırken çok tavizkar davrandıkları yabancı pilotlardan biriydi bu zat. BC İkram bileti ile uçanda yukarıda ifade ettiğim üzere nişanlısı. İnanmayabilirsiniz. Siz bilirsiniz. Sonrakileri okuyunca bakarsınız inanacağınız tutar. Anlatımın başında kaptan deyince aklınıza eşinin rezervasyonu olmadığından uçağa kabul için kontuarda sefer kaptanının mutabakatını bekleyen bizim pilotlarımız gelmedi değil mi?

ÖNCE UÇAKLARI AL, SONRA PİLOT TEKNİSYEN ARA. NASIL BİR PLANLAMA İSE (?)

Söz konusu ikili ortada pilot, vasıflı teknisyen yokken hayli büyük miktarda uçak alma kararı verdiler. Yönetim Kurulu da bunu kabul etti Sonra da aramaya başladılar. Yabancı pilot istihdamı tamamı ile (C) beyin fikriydi. O da bu projesi dönemin bir Genel Müdür Yardımcısı ile geliştirmişti. Hatta “her uçuşa bir yabancı pilot” sözü de o beye aitti. Bu vecizeyi ortaya koyan pilot-yönetici şimdi nerede ne yapıyor bilen yok?  Bay C’ de Bay (A) ile uğraşan diğerleri gibi uçtu gitti şirketten. Pek anlaştıkları söylenemezdi zaten.  Hoş kalsaydı da sivil havacılıktan pek anlamadığı için bir faydasının olmayacağını herkes biliyordu.  (B) Bey ise itiraz etmedi. Zira o sıralarda Bay (A) çok kuvvetliydi.

GERÇEK AKIL HAYRANLIK TANIMAZ, BİLGİ EDİNİR, SAYGI DUYAR, DİKKAT EDER, HEPSİ BU. Pilot mülakatı için THY’ ye müracaat eden bir adaya kapıdaki havayolu gözlemcisi “siz bir yabancı pasaportu ile müracaat edebilseydiniz mutlak kabul edilirdiniz” dediğine inanabilir misiniz? Tabii ki hayır. Ama bunlar yaşandı. Yaşayanlar hayatta. Yanılmıyorsam bu saçmalığı Hava-Sen’ e de bildirmişlerdi. Bay (A) yabancı pilotlara adeta hayrandı.

YETENEK CEO’NUN BİR NUMARALI ÖNCELİĞİDİR. BU ARADA VİZYON VE STRATEJİ DE SAYILABİLİR. ANCAK BAŞARI İÇİN ÖNCELİK DOĞRU İNSANLARI BULMAKTA. Yabancı pilotlara tanınan avantajlı çalışma şartları ve sosyal haklar bizim pilotları hayli germişti. İngiliz pilot istihdam ediyoruz diyorlardı. Sonra anlaşıldı ki İngiliz pilot Britanya İngiliz adalarındanmış. İşe kaptan olarak aldıkları bir pilotun ise hakikatte kaptanlık sertifikasına bile sahip olmadığı, Türk Hava Yollarında hayli uçtuktan sonra Almanya’dan ulaşan bir ihbar üzerine anlaşılmıştı.

Hatırlar mısınız bilmem daha sonra Havayolumuzda bir “Yabancı Pilot Alımı sorumlusu “kadrosu ihdas edildi. Alman uyruklu, Emirates Havayollarında görev yaparken ayrılıp havayolumuzda görev alan bir kaptan atanmıştı bu kadroya. Ve de bu görevli Türk Hava Yollarına müracaat eden tüm yabancı uyruklu kokpit personelinin çalıştıkları şirketleri, hizmet süreleri ve sahip oldukları lisanslar ile ilgili araştırma yapıyor. Bu araştırma ile aday pilotun eğitim aşamasında pilot adayı iş başı yapmadan biliniyordu.. Başka bir deyişle Türk Hava Yollarına çürük elmaların girme şansı yok gibi görünüyor. Hep merak etmişimdir acaba bu işi uçuştan ayrılmış bir pilotumuz yapamaz mıydı?  Unutmamak gerekir ki, her türlü istismara karşı önlem almak yönetimlerin işi. Ancak bu önlemi de geç aldıkları ortadaydı.

2016 yılında Türk Hava Yollarına 40 Yeni uçak geleceğini duyurdu Sn. (A). Tabii ki 500 adet pilot ihtiyacını da gündeme getirdi   O günlerde THY’ de Yunanistan, Moldovya, Polonya, Pakistan, Bosna Hersek, Hindistan, Senegal, İspanya, Rusya gibi ülkelerin pilotları uçuyordu. Yunanistanlı pilotları sayısı 100’ü aşkın. Geçmişte Ege üzerinde it dalaşı yapan iki ülkenin pilotları yan yana güvenle (?) uçuyorlardı. Bizim pilotlar kimlerle uçmadılar ki? Yabancı pilotların bir kısmı, Almanya’da batmış bir mahalli havayolu şirketinin (küçük ve pervaneli uçaklarla uçuyorlardı) yetiştirilmek üzere aldığı öğrencilerden oluşuyordu. Bunlar hayatlarında ilk defa Airline kokpiti görüyorlardı. A-330 veya B-777 sertifikasını alıp 1500 saat uçuş tecrübesi ile ülkelerine döndüler. Bu tecrübeyi kazanmak için ülkelerinde en az 100 bin Euro harcamaları gerekirken THY de bu deneyimi bedava yapıp üzerine en az 150 bin Euro aldılar.

YAPILABİLECEK EN KÖTÜ ŞEY İNSAN AYIRIMI: AYNI İŞİ YAPAN İNSANLARI ŞİRKET İMKANLARINDAN EŞİT BİR ŞEKİLDE FAYDALANDIRMAMAK EN BÜYÜK ACEMİLİK. Yabancı pilotlara kira yardımı olarak 2000 dolar tazminat veriliyordu. THY’ nin Kaptanı A.Y mahkemeye başvurdu ve eşitlik adına davayı kazandı ama kendisini çekip konuştular (?) ve konuyu kapattılar. Daha sonraları yabancı kaptanların maaşları diğer çalışanlar tarafından görünmesin broker şirketine yatırdılar ve yabancı kaptanlar ödemelerini broker şirketinden aldılar.

Çok enteresandır, bir ara yabancı kokpit personeline aldıkları maaş konusunda konuşmaları yasaklanmıştı. Sosyal hakları için de. Bu bile onlara tanınan avantajları yorumlamak için yeterli değil mi? Kira yardımı, istedikleri zaman ülkelerine gitmeleri, periyodik muayenelerinin yapılış yerleri vb.…Evet, THY’ nin mevcut pilotları ve THY dışında olup iş bekleyen Türk pilotların tümünün burulduğu ve kendilerini fazlası ile kötü hissettikleri gün gibi açıktı. Evet o

Dönemlerde broker şirketlerin den alınan, maliyetini ilmediğimiz pilotlar, Pakistan’dan sahte lisans alıp etrafa yayılanlar bayağı kötüydü durum. Allah Türk Hava Yollarının yüzüne baktı.

O dönemde istihdam edilen yabancı pilotların çoğunluğu (expat) başka şirketlerde tutunamamış olan sorunlu kimselerdi.  Pek çoğu ailesini yanında getirmemişti ülkemize. Kendilerine tanınan haklarla ülkelerine / evlerine rahat gidip gelen çalışanlardı. Çünkü sınırsız Business sınıf pass hakları ile istedikleri arkadaşları (?) ve aileleri ile dünyayı dolaşabiliyorlardı.

TÜRK PİLOTLARIMIZIN   MESLEKİ ÜSTÜNLÜKLERİ ZATEN BİLİNİYORDU. ONLAR BU DÖNEMDE AHLAKİ ÜSTÜNLÜKLERİNİ DE GÖSTERDİLER. TEPKİLERİ HEP YÖNETİME KARŞI OLDU.  Yabancı kaptanlardan öğretmen yaptılar ve yerli pilotların kontrolü kisvesi altında Türk pilotlara bir anlamda mobbing yapıldı. İtiraz edenleri ya alt tipe gönderdiklerini anımsıyorum. Veya atmaya kalktılar. Bu arada şirketten uzaklaştırmak istedikleri bazı yerli pilotlar için zaten bahane arıyorlardı. THY yönetimi yabancı öğretmenleri tetikçi olarak kullandılar. Örnek 1; B-737’ den B-777 ye geçen asker kökenli bir pilotumuzu denetimlerde başarısız göstererek geri göndermeye kalktılar. Örnek 2; yabancı öğretmen seçilmesine, hele iki tanesinin Yunanlı olmasına itiraz eden Kaptan A.Y ve Kaptan İ.Ç hakkında bir gazeteciye yalan yazı yazdırdılar ve bu yazıyı bahane ederek bildirimsiz fesih kararıyla disiplin kuruluna sevk ettiler. Vb.

İki Yunanlı pilotun öğretmen yapıldığı A330/340 filosu Avrupa’nın en eski ve en tecrübeli A340 filosuydu ve 30 yıllık uçucuların, en az 10 yıldır bu filoda uçan 150 tane yerli pilot dururken ne olduğu tam bilinmeyen bir Yunanlının öğretmen yapılması resmen ve alenen çirkin bir mobbing uygulaması olarak değerlendirilmişti.  Örnek3; Egede F-16 ile uçarken Yunanlı pilot tarafından füze ile vurularak düşen ve önündeki talebesi şehit olup kendisi ağır yaralarla kurtulan Kaptan OC bu filoda Yunanlı öğretmen tarafından kontrole alınacaktı. Olacak, kabul edilecek bir şey miydi

 Bir ara Türk Pilotlarının yabancı pilotları istemedikleri, uyum sağlayamadıkları çok konuşulmuştu. Bildiğim kadarı THY pilotlarının yabancılara uyum sağlama konusunda bir sorunları yoktu. İstememek de söz konusu değildi. Tek istekleri işe alım aşamasında ve akçeli konularda ayırım yapılmadan yabancı pilotların kalitelilerinin istihdam edilmesinden öte değildi. Türkiye Havayolu Pilotları Derneği; Avrupa Kokpit Birliğine (European Cockpit Association ECA), Uçuş Güvenliği Vakfının, (Flight Safety Foundation FSF), Uluslararası Pilotlar Federasyonunun- (The International Federation of Air Line Pilots Associations – IFALPA) üyesi.  Konu yabancı pilotlardan açılınca standart Türk yaklaşımı “bizim pilotlar yabancıları istemiyorlar” şeklinde ortaya konuyordu. Şirketimizin Genel Müdürü de aynı görüşü paylaşıyordu ki, paragraf başında belirttiğim yasaklama talimatı vermekten başka bir şey yapmamıştı.  İyi de bizim THY pilotları yukarıda belirtilen uluslararası kuruluşlarda üye olan tüm ülkelerin pilotları ile büyük bir uyum içerisinde çalışıyorlar. Türk pilotların söz konusu sistemlerin arananlarından olmaları da bu uyumun bir göstergesi değil mi?

PES: BUNU BİLE DÜŞÜNEMEMİŞLERDİ: 20 Nisan 2015’ de APH’ da aşağıda belirttiğim bir hususa değinmiştim. Tabii ki bunu kaleme alırken bu günkü döviz dalgalanmasını ve TL’ deki muhtemel değer kaybını düşünmemiştim. Ancak sonucu aynı noktaya çıktığı için tekrarlıyorum. THY’ yede uçmayı lütfen ve adeta pazarlık ederek kabul eden (?) yabancı cock-pit personeli kendi memleketlerinde sahip olmaları hayli zor olan niteliklere ülkemizde görülmemiş bir süratle kavuşuyorlardı. THY’ nin uygulamaları ile sağladıkları mesleki kazanımları ve edindikleri tecrübeler ile (Bu arada kaç yabancı pilotun kaptanlığa terfi ettiklerini bilmiyorum) belli bir hizmet sürecinden sonra ülkelerine dönmeye başladılar hali ile. Saygıdeğer Genel Müdür ve YK Başkanı bunu bile hesaplayamamışlardı belli ki.  Şirketimizin bu tempoda büyümeyi sürdürmesi halinde bu durum sistemin bu bölümünde kaçınılmaz bir çöküş yaratacağı mutlaktı. Bunun önüne nasıl geçilebilirdi?  Tabii ki Türk pilotlarının sisteme öncelikle kazandırılması ile.

ÇARK ETMENİN BÖYLESİ: THY yönetmelikleri pilotların 65 yaşına kadar görev yapmasını öngörüyor. Hal böyle iken THY 63 yaşını dolduran kokpit çalışanlarını ayırdı. Diğer havayolu şirketleri açısından fena da olmadı tabii ki. Bu deneyimli pilotları istihdam ettiler.  Daha sonra THY 63 yaşında işten ayırdıkları pilotların geri dönmelerini istedi. Kaç kişi ayrıldı, kaç kişi döndü tam olarak bilmiyorum. Sizce de bu plansızlığın bir göstergesi değil mi?

ALLAH BİR KEZ DAHA YÜZÜMÜZE BAKTI: Tekrar Bay (A)’ e gelelim Pilot konusundaki keşmekeşin süregelirken o ara (A) Bey inanılmaz mükemmel bir proje daha koydu ortaya.” Gerekirse yabancı teknisyen de istihdam edebiliriz” buyurdular. Bir adım öte kendilerinin bu konuda Sivil Havacılık Genel Müdürlüğüne de başvurduğu haberi yayıldı. Allahtan SHGM kendisine gerekli izni vermeyerek THY’ nin bu büyük atılımını (?) engellediğini duyduk.

 BİR GAZETECİYE “BİZ HİÇ TARAF TUTMADIK” DİYEN KİMDİ? KÖŞEM DE KENDİLERİNİ “SEN ÇOK YAŞA BAY (A) GÜLDÜRDÜNÜZ BİZİ” DİYE CEVAPLAMIŞTIM: Peki, hiç kimse (A) ve (B) beylere bir şeyler söylemedi mi? Söylemez olurlar mı? Büyümenin sadece uçak almak olmadığını A Bey’ e bizzat söyleyenler var. Toronto’nun açılış seferinin dönüşünde okyanus üzerinde. Kokpit’ de büyümenin bir müddet duraklatılmasının şart olduğunu, pilot yetiştirme sürecinin yeterli olmadığını ve de bu durumun uçuş emniyetini aksattığını, şirket kültürünü zedelediğini söyleyen bir kaptanımız var. Benzerlerini şirkette yapılan bir toplantıda yüzüne karşı Kaptan MA söyledi. Sonuç; Kaptan MA Kalite Güvence Başkanlığı görevinden ayrılmak zorunda kaldı. Toronto uçuşunun kaptanına ne mi oldu? Bu konuşma ile ne derece ilintili bilmiyorum ama, bir süre sonra da kaşının üzerinde gözü var bahanesi ile kendisine Sendikal konuda bir kulp takılıp o da uzaklaştırıldı THY’ den pürüzler temizleniyordu.

HATALARDAN DERS ÇIKARMAK AKILLICA BİR ŞEYDİR, BAŞKALARININ HATALARINDAN DERS ÇIKARMAK İSE DAHA AKILLICA: Evet bu iki saygıdeğer yöneticimizi bir kenara bırakıp Bay Bolat’a dönüp bakalım. 2005 yılında THY kadrosuna katılmışlar. Strateji Geliştirme, Filo Planlama, Yatırım Yönetimi ve Araştırma ve geliştirmeden sorumlu Başkan olarak Ortaklığa 400'e yakın uçak satın alımı ile 150'ye yakın uçak kiralanmasının planlanması ve gerçekleştirilmesinde hizmet ettiği bu görevine atanmasını takiben tüm basında yer aldı. Bay Bolat 2012 yılından bu yana ise THY’ ye Yatırım ve Teknolojiden sorumlu Genel Müdür Yardımcısı olarak görev yaptı. Şimdi Yönetim Kurulu Başkanımız. Evet korktum. (A) ve (B) İkilisinin (2015-2016) önce uçakları alıp sonra pilot ve teknisyen arayışına başlamaları gibi işletme açısından ideal olan (?) bir projeye “Bu planlamayı yapan, gerçekleştiren ünitenin başı olmak sıfatı ile” acaba katkıda bulundurlar mı? İnşallah yazılanların tümü yanlıştır ve de Bay Bolat’ın yapılmış olan bu planlamaya (?) hiçbir katkısı olmamıştır. Evet ne başkanıydı? Strateji Geliştirme, Filo Planlama, Yatırım Yönetimi ve Araştırma ve Geliştirmeden sorumlu Başkandı kendileri. Sonra ne oldu. Bu adı uzun Başkanlığın bağlı olduğu Genel Müdür Yardımcısı oldu. Yahu uçak alıyoruz ama pilotumuz yok ikazında bulunmuş mudur dersiniz. Taşıdığı unvanlar uzun. Her kelimesinin bu konu ile ilgili olabildiğini düşünebilirim. Vakıa hem (A) Beyi hem de (B) beyi tanıyan kimseleriz. Bu ikazı yapılmış olsa bile, bunu dikkate almamış olmaları beni şaşırtmaz. Önemli olan kendilerinin bu ikazda bulunup bulunmadığı. Temennim bunları söylemiş olmaları. Müspet ilimle uğraşan birinin bunu atlaması mümkün değil.

BU GÜN THY’DE BU KONUDA NELER  KONUŞULUYOR? (ALÇAK SESLE TABİİ Kİ): Bugün THY’ye kabul edilecek aktif ve tipi olan bir pilot en az 3-4 ay sonra hatta çıkabilir. Hatta kontrolunun bitip sorumlu olarak uçmaya başlaması da buna ilaveten en az 3 ay daha tutabilir. Toplamda 6-7 ay sonra uçuşa başlar. Aktif ve tipi olmayan ise eğitimini bitirip hatta çıkması ise 6 ayı geçecektir. Hat eğitimini bitirmesi de 6 ayı geçer. Bu rakamlar ilgili başkanlıkta yığılma olmaz ise başka bir ifadeyle normal çalışma şartları için geçerlidir. Toplam bir yıldan fazla. Bu rakamlar eğitim başkanlığına yığılma olmadan normal çalışma şartları için geçerli olacaktır.  Tabii ki kontrol şekillerinin maddi külfetleri de değişik.  Yığılma olursa süreleri iki ile çarpmak kaçınılmazdır.  Bu süre içinde bunlara ayrılacak olan öğretmen miktarının filoların mevcut gücünden de azalma yaratacağı tabii. Özetle bu konudaki çalışma takvimini bir kez daha kontrol etmeli THY

Şu anda THY’ nin yaklaşık 700 pilot alacağı söyleniyor. Müracaat ise gün itibarı ile 1700 civarındaymış, her gün de arttığını söylüyorlar. İşe kabul için simülatörde yapılan kontrol uçuşu, daha önceleri hareketli sistemlerle sağlanırken şimdilerde aynı kontrol hareketsiz sistem kullanılarak yapılmaya başlandı. Dokunmatik ekranlarla şekillenen sistemlerle yapılıyor. Zaman zaman ise öğretmen olmadığı için bunu yapmak zorlaşıyor. Ve de sonuçlar uçuş işletme ünitesi dışında bir bölüm tarafından açıklanacakmış. Sonuç açıklanması dahil başka bir ünitenin bu konunun şu veya bu şekilde içinde olması maalesef THY’ nin yönetim kademesi dışındakilerin nezdinde uygulamanın zafiyet göstergesi olarak yorumlanıyor. Genel Kanaat Türk Hava Yollarının doğru seçim yapmakta zorlanacağı yönünde.  THY’ de 3600 pilot mevcutken yabancıların sayısı 800’ ü bulmuştu. Şimdi ise 5000 pilot mevcut ve yabancıların sayısı 350 civarında. Onlar da elene elene kalburun üzerinde kalanlar desek yanlış olmaz. Yeni müracaat hususunda ise şimdilik yabancı pilotlar ortada yoklar.

Şu anda THY’nin tüm uçuşları dolu gibi. Özellikle B-737 filosu inanılmaz yorgun acil takviyeye ihtiyaç olduğu ifade ediliyorsa da bunun yapılacağını hissettiren emare yok. Evet, THY kesenin ağzını açtı. Bu uçucuların ve diğer çalışanların hakkı. THY çok kazanıyor. Allah artırsın. Ancak sistemin sağlıklı yürümesi için şu andakinden çok daha iyi planlama ve uygulamaya ihtiyaç var. Ve bunu sadece para vererek sağlamak sanırım ki mümkün değil.

Ekonominin “Azalan verim kanunu ne diyor?” Üretim sürecinde kullanılan faktörlerin bazılarının sürekli arttırımıyla saadet olmayacağını zamanla arttırılan o faktörün marjinal faydasının azalacağını ve negatife bile dönebileceğini anlatıyor. Konuya İyi bakmak ve iyi ölçümlemek şart.