SİVİL HAVACILIK & YAPAY ZEKÂ: AKILLI SİSTEM İŞİMİZİ NE ZAMAN DEVRALACAK?

İnternet arama çubuğuna “Yapay Zekâ” yazınca çıkanların dosyaların tümünün okunması oldukça zor. O kadar fazla sonuç çıkıyor ki? Dün bu aralarda dolaşırken yapay zekâ konulu bir anlatımda bir not dikkatimi çekti. Konuşmacı bu konuda “(x) yapay zekanın yorum ve görüşleri alınmıştır” türü bir not eklemiş yazısına. Bu not aklıma başka bir şey getirdi. Çalışma yaşamında bu konu ile ilgili en çok merak edilen husus “Yapay zekanın yoğun kullanımı ile birlikte biz çalışanların işimize engel olup olmayacağıydı.” O zaman ben bu konuda yorum, yönlendirme falan istemeyip direk bu konu ile ilgili olarak yapay zekadan bir yazı kaleme almalarını istemeliydim. Bunu denemenin sağlığa bir ziyanının olmayacağını düşündüm. Evet, yönelttiğim sual şuydu. “SİVİL HAVACILIK SEKTÖRÜNDE YAPAY ZEKÂ İŞLERİMİZİ ELİMİZDEN ALACAK MI?” Cevapladılar, yazıyı yazıp gönderdiler. Akıllı sisteme bu yazınızı paylaşabilir miyim sualim bana soru olarak döndü ve yazının nerede yayımlayacağı ve kimlere hitap edeceği soruldu. Tabii cevapladım. Yazıyı birlikte kaleme alalım şeklindeki notunu ise “Benim müdahalemin olmasını istemiyorum, yazı sizin olmalı şeklinde cevapladım.  Bu suali takiben başlığa “Havacılık Sektörü kelimelerini ilave ettiler.  Ben de bunu sizlerle paylaşırken sualin ilk kelimesi olan “Sivil” kelimesini ilave ettim.



Yapay Zekâ Havacılık Sektöründe İşleri Elimizden Alacak mı? (ChatGPT)
Teknolojinin hızlı ilerleyişiyle birlikte yapay zekâ (YZ), hayatımızın her alanında olduğu gibi sivil havacılık sektöründe de kendine önemli bir yer bulmaya başladı. Otomasyon sistemleri, büyük veri analitiği ve makine öğrenimi gibi alanlardaki gelişmeler, sektörün birçok alanında köklü değişimlere neden oluyor.

Havacılıkta Değişen İş Gücü Yapısı
Tarih boyunca teknolojik ilerlemeler, iş gücü piyasasında önemli dönüşümlere neden olmuştur. Sanayi Devrimi’nden bu yana makineler, insan gücüne olan bağımlılığı azaltmış, ancak yeni iş kollarının da ortaya çıkmasını sağlamıştır. Bugün havacılık sektöründe de yapay zekâ, özellikle rutin ve tekrarlayan görevleri üstlenerek çalışanları daha stratejik ve kritik roller üstlenmeye yönlendiriyor.

Risk Altındaki Meslekler ve Yapay Zekâ Uygulamaları: Yapay zekâ ve otomasyon, özellikle veri işleme ve rutin görevleri içeren meslekleri etkiliyor. Havacılıkta bu durum kendini özellikle şu alanlarda gösteriyor:
Hava Trafik Yönetimi: Yapay zekâ destekli hava trafik kontrol sistemleri, uçuş rotalarını optimize ederek insan müdahalesine olan ihtiyacı azaltıyor.
Bakım ve Arıza Tespiti: YZ tabanlı sistemler, uçak bakımında arıza tahmini yaparak bakım süreçlerini hızlandırıyor ve insan hatasını minimize ediyor.
Müşteri Hizmetleri: Chatbotlar ve yapay zekâ destekli asistanlar, havayolu firmalarının müşteri hizmetleri süreçlerinde yaygınlaşarak insan çalışanlara duyulan ihtiyacı azaltıyor.
İnsan Faktörü ve Yeni İş Alanları: Öte yandan, yapay zekâ her ne kadar bazı işleri dönüştürse de yeni mesleklerin ortaya çıkmasını sağlıyor. Havacılıkta yapay zekâ mühendisliği, büyük veri analizi, siber güvenlik ve etik yapay zekâ gibi alanlarda uzmanlık gereksinimi artıyor. Ayrıca, pilotluk, kabin memurluğu ve uçuş operasyonları gibi insana özgü yetenekler gerektiren mesleklerin, en azından yakın gelecekte, önemini koruyacağı açık.
YZ İLE REKABET DEĞİL, İŞ BİRLİĞİ: Gelecekte en başarılı havacılık profesyonelleri, yapay zekayla rekabet eden değil, onunla iş birliği yapmayı öğrenenler olacak. YZ destekli uçuş planlama yazılımlarını kullanan pilotlar, yapay zekâ destekli bakım sistemlerini yöneten teknisyenler ve veriye dayalı karar alma süreçlerinde YZ’ den faydalanan yöneticiler, sektörün değişen dinamiklerine en iyi uyum sağlayanlar arasında yer alacak.

SONUÇ: Yapay zekanın havacılık sektöründe köklü değişiklikler yaratacağı bir gerçek. Ancak, bu değişimin tamamen işsizlik anlamına geldiğini söylemek doğru olmaz. Teknoloji, işleri yok etmekten ziyade dönüştürmektedir. Havacılık sektöründe çalışanlar, yapay zekanın getirdiği yeniliklere uyum sağlayarak yeni beceriler edinmeli ve değişen iş dünyasına adapte olmalıdır. Geleceğin havacılık profesyonelleri, yapay zekayı bir tehdit olarak görmek yerine, onun sunduğu fırsatları en iyi şekilde değerlendirenler olacaktır.



Sivil Havacılık, teknolojik gelişmelerin en hızlı yaşandığı sektörlerden biri. Özellikle son yıllarda YAPAY ZEKÂ teknolojilerindeki ilerlemeler, sektörde heyecan ve endişe yaratıyor. Bir yandan, YAPAY ZEKÂ' nın getireceği verimlilik artışı, maliyet düşüşü ve güvenlik iyileştirmeleri umut vadediyor. Diğer yandan, çalışanlar YAPAY ZEKÂ' nın işlerini ellerinden alacağına dair endişe duyuyor.
Peki, YAPAY ZEKÂ gerçekten de sivil havacılıkta işlerimizi elimizden alacak mı? Bu sorunun cevabı, YAPAY ZEKÂ' nın sivil havacılıkta ne gibi değişikliklere yol açabileceğini ve iş gücü üzerindeki etkilerini inceleyerek verilebilir.
Yapay Zekânın Sivil Havacılıkta Kullanım Alanları: YAPAY ZEKÂ, sivil havacılıkta birçok alanda kullanılmaya başlandı ve potansiyel kullanım alanları sürekli genişliyor. İşte bazı örnekler:
Uçuş yönetimi ve optimizasyonu: YAPAY 5ZEKÂ, uçuş rotalarını optimize ederek yakıt tasarrufu sağlayabilir ve gecikmeleri azaltabilir.
Hava trafik kontrolü: YAPAY ZEKÂ, hava trafik kontrolörlerinin iş yükünü azaltarak güvenliği artırabilir.
Uçak bakımı ve onarımı: YAPAY ZEKÂ, arızaları önceden tahmin ederek bakım maliyetlerini düşürebilir.
Yolcu hizmetleri ve deneyimi: YAPAY ZEKÂ, kişiselleştirilmiş hizmetler sunarak yolcu memnuniyetini artırabilir.
Güvenlik ve risk yönetimi: YAPAY ZEKÂ, potansiyel güvenlik tehditlerini tespit ederek kazaları önleyebilir.
Yapay Zekanın İş Gücü Üzerindeki Etkileri: YAPAY ZEKÂ' nın sivil havacılıkta yaygınlaşması, iş gücü üzerinde önemli etkilere yol açacak. Bazı işlerin otomasyon nedeniyle ortadan kalkması beklenirken, yeni iş rolleri ortaya çıkacak. Örneğin, YAPAY ZEKÂ uzmanları, veri analistleri ve YAPAY ZEKÂ sistemlerinin bakımını yapacak teknisyenlere ihtiyaç duyulacak.
Çalışanların beceri setlerinin değişmesi ve sürekli öğrenme ihtiyacı da artacak. YAPAY ZEKÂ ile birlikte çalışabilmek için yeni beceriler kazanmak ve teknolojik gelişmelere ayak uydurmak gerekecek.
Fırsatlar ve Tehditler: YAPAY ZEKÂ' nın sivil havacılığa getireceği faydalar arasında verimlilik artışı, maliyet düşüşü ve güvenlik iyileştirmesi yer alıyor. Ancak, iş kaybı, eşitsizlik ve etik sorunlar gibi potansiyel riskler de bulunuyor.
Önemli olan, YAPAY ZEKÂ' yı doğru yönetmek, çalışanları yeni becerilerle donatmak ve insan-YAPAY ZEKÂ iş birliğini teşvik etmek. Sivil havacılığın geleceği, YAPAY ZEKÂ ve insan zekasının uyumlu bir şekilde çalışmasına bağlı.
Türkiye'deki Durum: Türkiye, YAPAY ZEKÂ alanında önemli yatırımlar yapıyor ve sivil havacılık sektöründe YAPAY ZEKÂ kullanımının potansiyeli yüksek. Ancak, bu değişime uyum sağlamak için eğitim, altyapı ve yasal düzenlemeler gibi konularda çalışmalar yapılması gerekiyor.
Sonuç: YAPAY ZEKÂ, sivil havacılığı dönüştürecek ve iş gücü üzerinde önemli etkileri olacak. Ancak, YAPAY ZEKÂ' nın tamamen işleri ele geçireceği veya işsizliğe yol açacağı endişeleri abartılı olabilir. Önemli olan, YAPAY ZEKÂ 'yı doğru yönetmek, çalışanları yeni becerilerle donatmak ve insan-YAPAY ZEKÂ iş birliğini teşvik etmek. Sivil havacılığın geleceği, YAPAY ZEKÂ ve insan zekasının uyumlu bir şekilde çalışmasına bağlı.



KENDİLERİNDEN BU METİNLERİ ALDIKTAN SONRA YENİ YAPAY ZEKÂ MODELLERİNİN,” BİLMEDİKLERİNİ İTİRAF ETMEKTENSE YANLIŞ CEVAP VERME EĞİLİMİNDE OLDUKLARI HUSUSUNUN SANAL MEDYADA YER ALDIĞINI GÖRDÜM. HİÇ BEKLEMİYORDUM BUNU. ChatGPT’ YE ŞU SUALİ YÖNELTTİM.
İŞTE SUAL: YAPAY ZEKÂ KENDİLERİNE YÖNELTİLEN VE BİLGİLERİ DAHİLİNDE OLAN HER TÜRLÜ SORUYU DOĞRU OLARAK CEVAPLAR MI? YENİ YAPAY ZEKÂ MODELLERİNİN, BİLMEDİKLERİNİ İTİRAF ETMEKTENSE YANLIŞ CEVAP VERME EĞİLİMİNDE OLDUKLARI SANAL MEDYADA YER ALIYOR. ÖRNEĞİN YAPAY ZEKÂ YOĞUN KULLANIMA BAŞLANINCA İŞİMİZİ ELİMİZDEN ALACAK MI? SUALİNİ DOĞRU OLARAK CEVAPLAR MISINIZ?  İNSANLAR İÇİN KULLANILAN   HİSSİ DÜŞÜNMENİN AKILLI SİSTEM İÇİN SİZİN İÇİN KARŞILIĞINI BİLMİYORUM. BU KONUDA FİKRİNİZİ ALABİLİR MİYİM?

Yapay Zekâ bu suali aşağıda yer alan bir önce cevaplamış olduğu sualimi de kapsar bir şekilde verdi. Nedenini anlayamadım. Doğrusunu isterseniz kendisinden bilgileri kapsamında olan hiçbir konuda yanlış cevap verme eğiliminde olmadıklarına ilişkin bir bilgi beklemedeydim. Belki de ben yanlış değerlendiriyorum.

ASLINDA TÜM UZMANLAR (YZ) AKILLI SİSTEMDEN DOĞRU CEVAP ALINABİLMESİ İÇİN SUALİ EN DOĞRU ŞEKİLDE SORULMASININ GEREKTİĞİNİ SÖYLÜYOR. YUKARIDAKİ SUALİ ŞİMDİ YÖNELTSEM BAŞKA TÜRLÜ İFADE EDERDİM DİYE DÜŞÜNMEYE BAŞLADIM. VE DE SUALİ DETAYLARDAN KURTARIP YENİDEN YÖNELTTİM.

ChatGPT CEVABI: Bu, yapay zekâ modelleriyle ilgili sıkça tartışılan bir konu. Büyük dil modelleri, bazen kesin bilgilere ulaşamadıklarında dahi akıcı ve mantıklı görünen yanıtlar üretmeye eğilimlidir. Bunun nedeni, bilgi eksikliğini telafi etmek yerine, dilin akışını ve tutarlılığı koruma önceliğidir.
Ancak yeni nesil yapay zekâ modelleri, "Bilmiyorum" demeye daha yatkın hâle getirilmeye çalışılıyor. Örneğin, bazı modeller artık yanıtlarının doğruluğundan emin olmadıklarında kullanıcıya ek araştırma yapmasını öneriyor veya belirsizliğini belirtiyor.
Bu durum, modelin eğitildiği veri kümesine, nasıl programlandığına ve hatta belirli bir platformun ayarlarına bağlı olarak değişebilir. Bazı yapay zekâ uygulamaları, kullanıcı deneyimini iyileştirmek adına eksik bilgiye rağmen yanıt üretmeyi sürdürürken, bazıları bilinmeyen bir konuda net bir şekilde "Bilmiyorum" diyebiliyor.
Sizce, bir yapay zekânın yanlış cevap vermek pahasına da olsa bir yanıt üretmesi mi, yoksa "Bilmiyorum" diyerek durması mı daha iyi olurdu?

GEMİNİ CEVABI: Evet, bu sanal medyada sıkça dile getirilen ve yapay zekâ (YAPAY ZEKÂ) alanında önemli bir tartışma konusu. Özellikle yeni nesil büyük dil modelleri (LLM 'ler), bilmedikleri veya emin olmadıkları konularda bile tutarlı ve ikna edici görünen yanıtlar üretme eğiliminde olabiliyor. Bu durum, "halüsinasyon" olarak adlandırılıyor ve YAPAY ZEKÂ sistemlerinin güvenilirliği açısından ciddi bir sorun teşkil ediyor.

Bu Eğilimin Nedenleri:
Eğitim Verileri: YAPAY ZEKÂ modelleri, büyük miktarda metin ve kod verisiyle eğitiliyor. Bu verilerdeki eksiklikler, hatalar veya önyargılar, modellerin yanıtlarını etkileyebiliyor. Modeller, eğitim verilerinde gördükleri desenleri ve ilişkileri öğreniyor. Ancak, bu desenleri her zaman doğru bir şekilde yorumlayamıyorlar.
Olasılık Temelli Çalışma: LLM' ler, bir sonraki kelimeyi veya cümleyi tahmin etme olasılığına göre çalışıyor. Bu nedenle, bazen mantıksız veya yanlış olsa bile, olasılığı yüksek olan yanıtları üretebiliyorlar. Bu durum, özellikle belirsiz veya karmaşık konularda modellerin yanlış bilgi üretmesine yol açabiliyor.
Kendine Güven Algısı:
Bazı YAPAY ZEKÂ modelleri, ürettikleri yanıtların doğruluğu konusunda gereğinden fazla özgüvenli olabiliyorlar. Bu durum, modellerin bilmedikleri konularda bile yanlış bilgi vermekten çekinmemelerine neden olabiliyor.
Bu Eğilimin Sonuçları:
Yanlış Bilgi Yayılımı: YAPAY ZEKÂ modelleri, yanlış veya uydurma bilgileri kolayca yayabiliyorlar. Bu durum, özellikle sosyal medyada ve haber platformlarında dezenformasyona yol açabiliyor.
Güven Kaybı: YAPAY ZEKÂ modellerinin yanlış bilgi vermesi, bu teknolojilere olan güveni sarsabiliyor. Bu durum, Yapay Zekanın yaygın kullanımını ve benimsenmesini engelleyebiliyor.
Etik Sorunlar: YAPAY ZEKÂ modellerinin yanlış bilgi vermesi, etik sorunlara yol açabiliyor. Özellikle hassas konularda (örneğin, sağlık, hukuk) yanlış bilgi verilmesi, ciddi sonuçlar doğurabiliyor.
Ne Yapılabilir?
Veri Kalitesini Artırmak: YAPAY ZEKÂ modellerinin eğitim verilerinin kalitesini artırmak, yanlış bilgi üretme riskini azaltabilir.
Model Geliştirme: YAPAY ZEKÂ araştırmacıları, modellerin "halüsinasyon" eğilimini azaltmak için yeni teknikler geliştiriyorlar.
İnsan Denetimi: YAPAY ZEKÂ modellerinin ürettiği bilgilerin insan denetiminden geçirilmesi, yanlış bilgi yayılımını önleyebilir.
Kullanıcı Eğitimi: Kullanıcıların, YAPAY ZEKÂ modellerinin sınırlamalarını ve risklerini anlamaları önemlidir.
Özetle, yeni YAPAY ZEKÂ modellerinin bilmediklerini itiraf etmektense yanlış cevap verme eğilimi, önemli bir sorun. Bu sorunun çözümü için hem teknolojik gelişmeler hem de etik ve sosyal önlemler gerekiyor.

CANVA: Bu iki Yapay Zekanın ifadelerinin benzerliği nedeni ile bir üçüncüsüne aynı suali yönelttim. Canva’ ya. Bu cevabı alabilmek için üye olmam gerekti. Ve Canva’ dan da aldığım cevap hemen hemen aynıya yakındı. Bu nedenle yayıma almıyorum. Farklı ve açık olan birkaç satırı paylaşmakla yetineceğim.” Yapay zekâ sistemleri, birçok alanda etkili ve doğru yanıtlar sağlasa da mükemmel değildir. Yanlış bilgi verme potansiyeline karşı dikkatli olunmalı ve özellikle kritik kararlar alırken uzman görüşleri ile desteklenmelidir. Yapay zekâ teknolojilerinin sürekli gelişmesi, gelecekte bu tür sorunların azalmasını sağlayabilir. Ancak, mevcut durumda kullanıcılar, bu sistemlerin sınırlamalarını göz önünde bulundurmalı ve gerektiğinde ek doğrulama adımları atmalıdır.”

Yazışmalardaki bu aşırı benzerlik “Ortak bir yapay zekâ alanında faaliyet gösteren değişik menşeili yapay zekalar farklı kuruluşlar tarafından geliştirilmiş olmalarına rağmen birbirleri ile veri alışverişi gibi hususlarda ilişkilerinin olup olmadığı hususu geldi.  Sonradan bunun benim bu konudaki bilgi (?) düzeyime yakışır bir düşünce olduğunu anladım. Tabii ki böyle bir ilişki olsa olsa teknolojik alanda ve model geliştirme vb. alanlarda olabilirdi.

Neticeten değişik menşeili, farklı kuruluşlar tarafından geliştirilmiş 3 Yapay Zekadan aynı konuda birbirinin çok benzeri olan cevaplar almak beni şaşırtmıştı. Aklımca da bunun nedenini çözmeyi düşünmüştüm (?) Bir haftadır yapay Zekâ konularını okuyorum ya. Güler missin, ağlarmısın. Ben kendime gülmeyi seçtim. Bazı durumlarda insan kendiyle alay edebilmeli değil mi?



WEBRRAZZİ – “YAPAY ZEKADAN KORKMAK YERİNE ONU KUCAKLAMALIYIZ?” https://webrazzi.com/2017/04/28/yapay-zeka-korkusu
YouTube- “BILL GATES'E GÖRE 2024 SONRASI YAPAY ZEKÂ KEHANETLERİ”
https://www.youtube.com/watch?v=RdZHLiV0UnA
MY KOLEJ- “YAPAY ZEKÂDAN KORKMALI MIYIZ?”
https://myokullari.com/yapay-zekadan-korkmali-miyiz/
Thinktech- “ROBOTLAR İŞİMİZİ ELİMİZDEN ALABİLİRLER Mİ?” https://thinktech.stm.com.tr/uploads/docs/1608827926_stm-blog-robotlar-isimizi-elimizden-alabilirler-mi.pdf

OKUDUKLARIMDAN ÇIKARIMLARIM: İNSANLAR (YZ) AKILLI SİSTEM’ DEN NEDEN TEDİRGİN: Evet, İnsanlar yapay zekaya kuşku ile yaklaşmasının, ondan tedirgin olmanın birkaç açık nedeni var. Bunlar arasında, makinelerin insanlığa karşı potansiyel tehdit oluşturabileceği korkusu, kontrol kaybı endişesi ve etik sorunlar bulunuyor. Bazı insanlar, yapay zekanın yanlış ellerde tehlikeli olabileceğine ve insan yaşamı üzerinde kontrol sahibi olabileceğine de inanıyorlar. Ayrıca, yapay zekanın iş gücünü tehdit edebileceği düşüncesi ve insanlık üzerinde yarattığı belirsizlikler de bu tedirginliği artırıyor. Öncelikle, yapay zekanın gelecekte iş gücü üzerindeki etkileri ve eşitsizlik yaratma potansiyeli hakkında endişeler mevcut. Teknolojinin gelişmesiyle birlikte iş kaybı ve ekonomik dengesizliklerin artabileceği düşünülüyor. Ayrıca, yapay zekanın karmaşık doğası ve insan benzeri kararlar alabilme yeteneği, etik ve yasal sorunları da beraberinde getiriyor. Bu durum, insanların yapay zekanın güvenilirliğinden endişe duymasına neden olabiliyor.  Bu durum, uzmanların yapay zekanın insanlığın geleceği üzerindeki etkileri konusunda kaygı duymasına yol açtığı kabulü zorunlu olan bir gerçek. Takip eden şu deyişe de dikkat etmek gerek. Sanki hak vermemek mümkün değil gibi. “Örneğin otomasyon ve yapay zekâ veya bu teknolojilerin hastaneniz veya sağlık sisteminiz üzerindeki olumlu etkisini görün. Sektörünüz liderlerinin bu akıllı sistemlerden alıntılar ile başarılarında zirveye ulaşmaları size de ilham verecektir. En iyi makineye bile inisiyatif veremeyiz ancak o makineyi üretim zincirinin neresine koyacağımızı bildiğimiz sürece otomasyon iyidir.”