TEMEL KOTİL: YABANCI PİLOT ALIYORUZ DİYE BİZE KIZMAYIN

86 genç pilot THY’ de göreve başladı.  Kendilerine emniyetli uçuşlar, sağlık ve mutluluklar diliyoruz. Genel Müdür Kotil yeni pilotlara yaptığı konuşmada başlıktaki sözü söyledi. Bu söz üzerine İnsan, acaba kızacak bir şey mi yapıyorlar diye düşünmekten kendisini alamıyor. Size kızacak olanlar  o gün sertifikalandırılan pilotlar değildir. Siz, kendi ülkesinde iş bulamayanları değil de, yabancı pilotların niteliklisini alın bakın hiç kimse size kızacak mı? Türk pilotlara kastınız var diye düşünen kimse yok Ama uygulamalarınız yabancılara hayli meraklı olduğunuzu gösteriyor.

Çok uzun bir süredir Ülkemizdeki Sivil Havacılığın ne denli büyüdüğü ve geliştiği sık sık vurgulanıyor. Bu sözde tabii ki büyük ölçüde doğruluk payı var. Uçak sayımız, uçuş hatlarımız ve sivil havacılık hizmetinden faydalananların sayısı arttı. Transit taşımacılığa verilen önem sonucunda bu konuda da büyük artılar sağlandı. Hava meydanlarımızın yolcu kapasitesi artıyor, modernleşiyor ve THY başta olmak üzere havayollarımız büyüyor ve gelişiyor. Durumun kısa özeti işte böyle. Bu pencereden bakınca manzara iyi görünüyor.  Hatta çok iyi görünüyor da denilebilir. 261 adet uçak 274 yurt içi ve yurt dışı uçuş noktasına vızır vızır gidip geliyor. ( 12. 2014 ) Allah kaza ve beladan saklasın. Şimdi de bir de kafamızı yan pencerelerden birinden dışarı uzatalım. Bir de oralardan bakalım manzaraya.

Kurumların sağlıklı büyümesi faaliyeti destekleyen işletme alt yapısının da işleve iştiraki oranında gelişmesi ve büyümesi ile olur. Bu bir görüş değil. Bu topyekûn büyüme mantığının en basit bir tarifi.

Bir konu ile ilgili araştırma yaparken gözüm 2005 yılında yapılan 9 ncu 5 yıllık Kalkınma Planı Havayolu Ulaştırması Komisyon raporuna takıldı. Raporun “ Nitelikli İnsan Kaynağı açığı” ile ilgili sorunlar maddesindeki bir noktaya kilitlendim. (http://www.tayyareci.com/makaleler/plan.asp)  Ben mi yanılıyorum bilmem ama buradan bakınca 2005’ deki sıkıntı aynen devam ediyor gibi. Bir madde de kıpırdanma var o da yabancı pilot istihdamı.

Geçenlerde bir akşam THY Yönetim Kurulu eski Başkanı H.Topçu CNN Türk televizyonda Akif Beki’nin programındaydı. Programda Sivil Havacılık konusunda uzman olarak kabul edilen Doğan Haber Ajansı Genel Müdürü Uğur Cebeci’ de vardı.  H.Topçu Havacılık konusunda kendisini nasıl geliştirdiğini ve de görev yaptığı dönemdeki yönetimin başarılarını anlatırken THY’ deki asker kökenli pilotların yaptıkları çalışmalar sonucunda % 40’ a kadar gerilediğini  ( bana öyle gelmiş olabilir ama ) sanki gururla ifade ettiler. O akşam Face’ e 1970-71 tarihindeki pilotlarımızın resimlerini kapağa koyup kendilerini çok sevip saydığımıza ilişkin bir not paylaştım. Tabii ki Türk Silahlı Kuvvetleri öncelikle kendi personel ihtiyacını karşılayacaktır. Dolayısı ile sivil okullarda pilot yetiştirilmesi Türk Sivil Havacılığının geleceği için kaçınılmazdır. İyi olan yabancı pilotlara da aynı saygıyı gösteririz.  Bizim görüşümüz bu merkezdedir. İster askeri kanattan olsun, ister sivil kuruluşlarda yetişmiş olsun biz hepsine, THY’ na hizmet veren herkese saygı duyarız. Ve de zümrenin falan mensuplarını sayısal açıdan aza indirdiklerini gururla ifade eden zihniyeti de en hafif deyimi ile ayıplarız. Evet; aynı şey değil ama bu bana senelerce önce Genel Müdür Temel Beyin  bir süre sonra THY’ de kuruma 2003 yılından önce girmiş hiçbir kimse kalmayacaktır sözünü hatırlattı. İnsan ayıklama konusundaki ustalığınızı takdir etmemek mümkün değil.

Türkiye Havayolu Pilotları Derneği; Avrupa Kokpit Birliğine ( European Cockpit Association ECA), Uçuş Güvenliği Vakfının (Flight Safety Foundation FSF), Uluslararası Pilotlar Federasyonunun- (The International Federation of Air Line Pilots Associations – IFALPA) üyesi. Konu yabancı pilotlardan açılınca standart yaklaşım “ bizim pilotlar yabancıları istemiyorlar” İyi de bizim pilotlar oralarda, yukarıdaki kuruluş üyesi yabancı pilotlar ile büyük bir uyum içerisinde çalışıyorlar.

Genelleme yapmak istemem ama Türk Hava Yollarının sonuçta kendi ülkelerinde iş bulamayan yabancı pilotları istihdam ettiği açık. Evet; bizim pilotların kariyerinde belli yere gelmiş, deneyimli yabancı pilotlara kesin itirazları yok.

Bir adım öte, eğer Lufthansa’dan, British Airways’ den, vb.. havayollarındaki pilotlar THY’mize geliyorsa başımızın üstünde yerleri var. Şöyle bir soruşturdum, yabancı pilotları Moldavya, Polonya, Pakistan, Bosna Hersek, Kuzey Afriha, Hindistan, Senegal, Pitcairn adaları gibi yerlerden alıyoruz.  İrandan da alınacağı yazılmıştı ama doğru mu, alındı mı bilmiyorum. Arada bir Amerika’dan gelen birine rastlasanız da, mutlak Amerika’ya bilmem ne kadar uzak Pasifikteki nokta gibi bir yerden geliyordur. Adı Amerika. İngiltere’ den gelen bir kaptanımız mevcutsa Büyük Okyanus’un güneyinde Tahiti’ nin 2170 Km güneydoğusunda yer alan volkanik kökenli bir adadan, dünyanın nüfus bakımından en küçük ülkesinden geliyordur.  Bu adalar topluluğu Birleşik Krallığa bağlı ya. Sayın kaptan için İngiltere’den ithal denmesinde mantıken bir sakınca yoktur.  Üstelik THY müracaat eden yabancı cock-pit personelinin elinde ülkelerinin falan filan şirketinden edindiği bir sertifika da var. Görür görmez buyur ediyoruz. Sorgu, sual yok. Ülkende çalışırken şirketinden neden ayrıldın, ayrıldın mı atıldın mı, suçun neydi diye araştıran da yok. Bu durumda, İster misiniz Sn. Kotil Afrika’da THY uçuş noktalarının artırılması konusundaki ulvi görevimizi hatırlayıp bu kez de “Sivil Havacılık konusunda bizim kadar gelişmemiş olan ülkelere cock pit personeli yetiştirerek bu konudaki gelişimlerine destek sağlıyoruz” desinler. Vallahi bunu bile alkışlayan çıkar aramızdan.

THY’ yede uçmayı kabul eden ( ? ) yabancı cock-pit personeli kendi memleketlerinde sahip olmaları hayli zor olan niteliklere ülkemizde görülmemiş bir süratle kavuşuyor.  THY’ nin uygulamaları ile sağladıkları mesleki kazanımları ve edindikleri tecrübeler ile kendi ülkelerinde iş bulmalarını takiben veya belli bir hizmet sürecinden sonra Türkiye’ ye gelirken sahip oldukları niteliklerin çok üzerindeki bir seviyedeki iş becerisi ile ülkelerine dönecekler.  Şirketlerimizin bu tempoda büyüyeceklerini de düşündüğümüz takdirde bu durum sistemin bu bölümünde kaçınılmaz bir çöküş yaratacaktır. Bunun önüne nasıl geçilebilir? Tabii ki Türk pilotlarının öncelikle sisteme kazandırılması ile. Bir süre önce Sefa beyin köşesinde THY’ nin Aydındaki Uçuş Akademisi ile ilgili verdiği bilgiyi okumuştum. Senede 300 pilot yetiştireceği ifade edilen bu Akademiden yılda 30 pilot yetiştirilmesinin ancak mümkün olabileceğini söylüyordu. Akademinin uçaklarının ise teknik nedenlerden ötürü uçmadıklarını ve bundan Yönetim Kurulu Başkanının ve Genel Müdürün ve hatta Uçuş Eğitim başkanının haberinin olmadığını söylüyordu. Uçaklar neden yatarmış? THY bu tip uçaklara bakım yapabilmek için gerekli sertifikaya sahip değilmiş. Haydi buyurun. İşte laf olsun kabilinden göstermelik bir faaliyet. İnşallah düzelir.   

Yapılan en anlaşılmaz ve düşündürücü uygulamalardan biri ise THY’ nin yabancı pilotların periyodik sağlık muayenelerini kendi ülkelerinde yaptırmalarını kabul etmesi. Yaşanan Germanwings olayından sonra bu konuyu bir daha, yüz kere daha düşünmek gerekmez mi?

Neyse ki THY’ nin eğitimlerini tamamlayan 86 pilotu 17 Nisan 2015 günü mezun oldu. Törende yaptığı konuşmada THY Genel Müdürü Kotil “ Fransa’daki kaza bize yeni bir şey öğretti. Pilotluğun çok kritik bir meslek olduğunu hatırlattı. Oradaki pilot kız arkadaşından ayrılmıştı sanıyorum. O yüzden bekâr olan pilotlar hemen evlensinler demişler. O kötü kazanın bize kazanımı  “ Yabancı pilotların periyodik muayenelerinin Türkiye’de yapılması değil de” bekâr pilotların hemen evlenmelerinin gerektiği olmuş. Anlaşılabilir gibi değil. Muhtemeldir ki ve de temenni ederim ki Sn. Kotil espri yapmak istemiştir. Ve ben bunu anlamamışımdır. Espri de olsa o kaza ile bu yaklaşımı örtüştüremedim desem ayıp olur

mu? Hadi bizi bırakında Temel beyin 86 pilotumuza yaptığı bu veciz konuşma yabancı basına da intikal etmiş. Yayınlarda görebilmeniz mümkün. Dilerim ki onlarda benim gibi “ herhalde espriyi biz anlayamıyoruz “ diye düşünürler. Diliyorum ama adamlar Temel beyin “ Ebola o kadar da kötü bir şey değil. Bulaşınca öldürüyor “ gibi veciz bir konuşması da yayınlamışlardı. Nerde mi yayınlandı. Mizah dergilerinde değil. Günlük gazetelerde. Unutmuşlar mıdır dersiniz?

Malum pilotlarımız 65 yaşına kadar uçabiliyorlar. Ama THY pilotlarını 63 yaşına kadar uçuruyor. 63 yaş bitince mecburen emekli. Pilot THY’ den ayrılıyor gidiyor ve tüm deneyim ve olgunluğu ile 2 sene daha özel bir havayolunda uçuyor. Bu arada bizim THY’ ciler ne mi yapıyor? 63’nde emekli ettikleri 30 senelik deneyimin yerine, uçak tipi farkı gözetmeksizin en fazla 1000 saatlik uçuş tecrübesi olan bir yabancı pilotu alıyor ve onu yetiştiriyor. THY filosunda o uçak tipinin bulunup bulunmaması önemli değil. Peki;  onu kim yetiştiriyor. Bizim Türk pilotlar. Aslında 2 sene kısa bir süre değil. Neden Türk pilotların bu süre içinde eğitilip, sertifikalandırılıp sisteme kazandırılmaz ki? Emin olun ki bilmiyordum. Sordum, tesadüfe bakın ki, 17 Nisanda sertifikalarını alan pilotlarımızın yetiştirilmeleri de yaklaşık 2 sene sürmüş. Yaklaşık 3000 Pilot var THY’de. 700’ü yabancı diyelim. Kaldı 2300. Bunların içinde kaç kaptan, 2 nci pilot var bilmiyorum. Yarı yarıya diyelim. Bu 2 nci pilotların içinde kaptan olabilmek için 5000 saatlik uçuşu tamamlayanların neden sisteme kaptan olarak kazandırma yoluna gidilmediğini anlayabilmek hayli zor. Bir izahı vardır mutlak.

Bu arada Temel Bey ülkemizde işsiz olan pilot bulunmadığını ve bu nedenle zorunlu olarak yabancı pilot istihdamına yöneldiklerini söylemişler. Türkiye’deki işsiz pilotların istihdam edilmesine katkı sağlamak amacıyla Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü’nün oluşturduğu pilot veritabanına 600’ün üzerinde müracaat beklenirken bunun onda biri kadar kaydın yapılmış olması tabii ki Kotil’in bu beyanını destekliyor.  Hakikatte; Ülkemizdeki işsiz Pilot sayısının yapılan bildirimlerden çok daha fazla olduğu konusunda herkes aynı görüşte. Bu ilgisizliğin nedenini ise anlayabilmem mümkün değil.

Allahları var, yabancı pilotların Türk pilotlara desteği de oldu? Bilindiği ve pilot arama ilanlarında görüldüğü üzere THY’ na müracaat edecek olan yabancı pilotların asgari lise mezunu olmaları gerekirken, Türk pilotlarda fakülte mezunu olmaları şartı aranıyordu. Sistemde böyle bir dengesizlik vardı. Bu konu o kadar gündeme getirildi ki, nihayet Türk Hava Yolları Yönetimi “Atlamışız, bu talimatı değiştirelim” kararını verdi. Ve değiştirdikleri söyleniyor. Acaba ben yanlış mı hatırlıyorum. THY lise mezunu olduğunu dikkate almadan görev verdiği bir kaptanını işten çıkartmıştı. Acaba bu kaptanımıza durumu kim izah edebilir acaba?

Sizler daha iyi bilirsiniz. Gidip Olmypic Airways’a pilot olmak içim müracaat etmek istediğinizi söyleyin. Veya Lufthansa’ya. İlk sual Yunanca / Almanca biliyor musunuz? Cevabınız hayır ise müracaat formu bile almanız mümkün değil. Biz ise iç hatlarda uçuracağımız yabancılarda bile lisanımızı bilme şartı aramıyoruz. Gel de nasıl gelirsen gel misali.

Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü pilotlara 2 günlük bölümler halinde boş gün ( istirahat günü ) öngörürken mevzuatın aksine yabancı pilotlarımıza ülkelerine gidebilmeleri için 10 günlük boş gün veriliyor. Bu nedenle sistemde oluşan istihdam açığını ise Türk pilotları her yere uçarak kapatıyor. Bir yabancı pilot ile bir Türk pilotumuzun uçuş programını bir karşılaştırın. Kimler nerelere ve de ayda kaç saat uçuyor bunun net bir şekilde görülmesi mümkün.

Bir zamanlar, Türkiye de çalışmaya gönderilen yabancı asker personele “ çöl tazminatı “ ödeneceğinin duyulması üzerine ortalığın birbirine girdiğini anımsıyorum. . Detayını hatırlamıyorum. İnternette aradımsa da bulamadım. Ama tazminatın ismi de, verilmek istendiği de doğrudur. Ülkelerinde iş bulamayan yabancı pilotların ülkemizde çalışmayı kabul etmeleri için ( ? ) kendilerine Türk pilotlarından fazla ödeme yapılıyor. Üstelik ev kirası da vardı yapılan ödemeler arasında. Şimdi bundan vazgeçilmiş nasıl olmuş ise. Çok enteresandır, yabancı cockpit personeline aldıkları maaş konusunda konuşmaları yasaklanmış. Bu bile konuyu yorumlamak için yeterli değil mi?

Merak ettiğim bir konu var. Onu da buraya sıkıştırayım bari. Her ne kadar Genel Müdür Kotil “Afrika’da en çok şehre uçan havayolu biziz. Sene sonuna kadar uçtuğumuz şehir sayısını 44’ten 50’ye çıkaracağız. Aslında bundan daha önemlisi de. Afrika’ya çok sefer yaptığımız için oradaki orta sınıfın oluşmasına katkıda bulunuyormuşuz. Tıpkı Türkiye de yapıldığı gibi. Afrika’da ulvi bir görevimizin olduğunu anladık. Buraya kadar tamam da, hatırladığım kadarı ile eskiden yeni açılacak olan uçuş noktalarına pazar araştırması yapmak için THY’ den bir ekip giderdi. Bununla da kalınmayıp bu ekiple birlikte Uçuş İşletmeden tercihen o noktaya uçacak uçak tipinden bir veya iki pilotta giderdi. Hatırlıyorum da, bir yurt içi ve de bir yurt dışı noktaya uçulmasından bu uçuş işletme ekibince düzenlenen menfi rapor üzerine vazgeçilmişti. Acaba Uçuş İşletmeciler şimdi de bu görevi yapıyorlar mı? Veya bu denetim nasıl olsa havalimanına ait bütün kayıtlar elde var denilerek gereksiz mi görülüyor? Uçakların iniş ve kalkış güvenliği ile ilgili çalışma ve değerlendirmenin Uçuş İşletme yetkililerince yapılıp yapılmadığını ne zamandır merak eder dururum? Kimse cevap vermeyecektir ama ben yine de sormuş olayım.

Evet; konuların içinde olan birisi benim sıraladığım örneklere bir bu kadar daha ekleyebilir. On sene de bu konularda fazla yol alınmadığı ortada.

Tabii ki bu konunun bir de Teknik bölüm ile ilgili kısmı var.  Duydunuz mu bilemiyorum. Yabancı teknisyen konusu da gündeme ha gelmiş ha gelecek. Bu konuyu da sağlıklı olursak haftaya işleriz.

Önce şirketin bir bölümünü büyütüp daha sonra bu büyümenin alt yapısını hazırlamaya çalışmak hayli zor bir uğraş. Korkarım bu konuda başarılı olmak için Mühendis olmak bile yetmeyecektir.

Allah aşkına,  de bu nasıl bir büyümedir? Anlayan beri gelsin.