Resmi Gazete ‘de yayımlanan Cumhurbaşkanı kararı ile; 4857 sayılı İş Kanunu uyarınca işverenlerin çalışanlarını işten çıkarma yasağı, 17 Ocak 2021'den itibaren iki aylık bir süre için uzatıldı. Bu konudaki uygulamanın önümüzdeki aylarda Pandemi nin durumuna göre şekilleneceği mutlak. Okuduğumuza ve izlediğimize göre bazı işverenlerin ilgili kanunun 29 ncu maddesini öne sürerek çalışanlarını işten çıkarttıyor. Bu maddenin işvereni koruduğu ve de istismar edildiği bazı sendikalar tarafından söyleniyor. İstismar varsa hakılıdırlar. Hatta bu kritik dönemde istismarın adını fırsatçılığın en adisi olarak isimlendirmek daha doğru. Bu bir ahlaki bozukluk. Kısaca insan olmakla bağdaşmayan bir tutum. Ancak yine de bu maddenin kanunda bir şekilde bulunması gerekli Ama tek tarafı korur görünümde değil. İki tarafında yapması muhtemel kötülüklerini engelleyecek bir şekilde. Neticeten hepimiz insanız. Ama işçi kanadının 25 nci madde kapsamında bulunup iğrenç olan maddeler ile ilgili sabıkası yok gibi. Bu çirkin maddelerle iki iş günü habersiz işe gelmemenin, işini yapmamanın vb. hususların aynı madde kapsamında yan yana bulunması sizce normal mi?
Söz konusu Maddeye Sosyal Güvenlik Denetmeni, Bilim ve İş güvenliği uzmanı Ebubekir Kaleli’nin penceresinden bakalım şimdi.Kanun kapsamındaki Ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller nelermiş?
a) İş sözleşmesi yapıldığı sırada bu sözleşmenin esaslı noktalarından biri için gerekli vasıflar veya şartlar kendisinde bulunmadığı halde bunların kendisinde bulunduğunu ileri sürerek, yahut gerçeğe uygun olmayan bilgiler veya sözler söyleyerek işçinin işvereni yanıltması / b) İşçinin, işveren yahut bunların aile üyelerinden birinin şeref ve namusuna dokunacak sözler sarfetmesi veya davranışlarda bulunması, yahut işveren hakkında şeref ve haysiyet kırıcı asılsız ihbar ve isnadlarda bulunması. / c) İşçinin işverenin başka bir işçisine cinsel tacizde bulunması. / d) İşçinin işverene yahut onun ailesi üyelerinden birine yahut işverenin başka işçisine sataşması, işyerine sarhoş yahut uyuşturucu madde almış olarak gelmesi ya da işyerinde bu maddeleri kullanması./ e) İşçinin, işverenin güvenini kötüye kullanmak, hırsızlık yapmak, işverenin meslek sırlarını ortaya atmak gibi doğruluk ve bağlılığa uymayan davranışlarda bulunması./ f) İşçinin, işyerinde, yedi günden fazla hapisle cezalandırılan ve cezası ertelenmeyen bir suç işlemesi. / g) İşçinin işverenden izin almaksızın veya haklı bir sebebe dayanmaksızın ardı ardına iki işgünü veya bir ay içinde iki defa herhangi bir tatil gününden sonraki iş günü, yahut bir ayda üç işgünü işine devam etmemesi. / h) İşçinin yapmakla ödevli bulunduğu görevleri kendisine hatırlatıldığı halde yapmamakta ısrar etmesi (ı) İşçinin kendi isteği veya savsaması yüzünden işin güvenliğini tehlikeye düşürmesi, işyerinin malı olan veya malı olmayıp da eli altında bulunan makineleri, tesisatı veya başka eşya ve maddeleri otuz günlük ücretinin tutarıyla ödeyemeyecek derecede hasara ve kayba uğratması.
Kanun maddesinde de görüldüğü üzere, 25 / 2 bendinde 9 adet fiil bulunmaktadır. Fakat işçinin bu fiillerden birini işlemesi halinde işten ayrılış bildirgesinde işten ayrılış nedeni KOD 29 olarak belirtilmektedir. Dolayısıyla işçinin hangi fiili işlediği açıkça belirtilmediğinden 29 işten ayrılış kodu, işçi açısından işsizlik maaşı ve tazminat alamamanın ötesinde daha sonraki işe girişlerinde olumsuz referans olmaktadır. Çünkü 29 kodunun altında hayatın olağan akışında normal bir durum olan devamsızlık da bulunmakta, işçinin işyerindeki başka bir işçiye cinsel tacizde bulunması, uyuşturucu madde kullanması, hırsızlık yapması gibi yüz kızartıcı fiiller de bulunmaktadır. Bu bakımdan bu kod işçileri işinden etmekten öte daha da zor durumda da bırakıyor.
Şimdi yukarıdaki açıklamanın ışığında bir noktaya değinelim. Ve cevaplanmayacağını bile bile Çorumdaki patronlara bir sual yöneltelim.
Geçen gün Televizyonda yer alan habere göre Çorum Sanayi Bölgesinde bulunan iki firma yetkilendirilmiş Sendikaya üye olan biri 90 diğeri 120 civarında işçi 29 maddeye dayanarak işten çıkartılmış. Bu haber sanal medyada da yer aldı. Kabul edeceğiniz üzere 25 madde kapsamına giren suçların tümü önemli. Bazıları ise yüz kızartıcı. Ancak işçilerin 25 nci madde kapsamında bulunan hangi suçu işlemiş oldukları açık ve net bir şekilde belirtilmeden 29 madeye göre işlem yapılıyor. Acaba bunlar başka brr işçiye tacizde mi bulundular? Uyuşturucu madde kullandıkları için mi tardedildiler yoksa işveren veya ailesi ile ilgili şeref ve namusa dokunacak bir davranışta mı bulundular? Kanunda belirtilen suçlardan birini işleyen çalışanın o çatı altında bir gün bile tutulmaması gerekirken, bu karar nasıl bekletildi. Belki de tüm bu işçiler sözleşip aynı anda söz konusu kanunun ilgili maddesi kapsamına giren suçları aynı gün işlediler ki hepsi bir arada işten uzaklaştırıldı. Kimbilir.? Bu kötü niyetin bir göstergesi değil mi?
Bu iğrençlik daha önce de başka bir şirkette yaşanmıştı. Bu köşede defalarca paylaştık. THY 211 çalışanını 15 Temmuz kalkışmasından sekiz on gün sonra ve Cumhurbaşkanımızın Fetö ile ilişkili çalışanların devlet kuruluşlarından temizlenmesi gerek sözünü takiben, makamın ifadesi tamamı ile çarpıtılarak işten çıkarttı. ( İşletmesel gereklilik, verimsizlik, performans yetersizliği gerekçeleri bir tarafa, ülkemizin ve şirketimizin güvenliği ve çıkarlarına ters düşecek her türlü tutum ve davranışlar kapsamında İşletmesel nedenler, Fetö’ ye müzahir olmak, desteklemek vb.. suçlamalarla ). Kimin hangi suçtan ötürü işten uzaklaştırıldığı belli değildi.Aynen bu gün kü KOD 29 gibi. Şirketi mahkemeye verenlerin tümü üç sene içinde ülkenin en üst mahkemesine de götürülen davaları kazandılar. Yanılmıyorsa davalar Yerel mahkemelerde, istinaf mahkemesinde ve de Yargıtayda, 3 ayrı mahkemede görülmüştü. Davalar sonunda hukuka müracaat edenlerin tümü beraat ettiler. Fetöcülük dahil tüm suçlamalar eridi gitti. Evet suçlamalar ortadan kalktı, hukuka başvuran tüm THY çalışanları haklarını aldı almasına ama üç sene boyunca ailelelerin çaktiği sıkıntıdan hiç bahsedilmedi. THY onları görevlerine iade etmedi. Para tabii ki önemli ama hayati önemi haiz başka şeyler de var. Bunu anlamak istemediler.
Evet, THY bu gün 29 maddeye istinaden işlem yapıyor mu? Onlardan bu gün ses çıkmıyor. Huylu huyundan vazgeçmez ama inşallah yapmıyorlardır.
Üzerinde durmak istediğimiz konu ise sualin alt yapısını oluşturuyor. THY’ nin bu çalışanlarının çoğu geçen bu üç senelik süre zarfında iş bulamadılar. Nedeni ortada. Müracaat ettikleri her yer “ bu fetöcüler başımıza bela olur “ diye düşündüler.
Evet şimdi söz konusu Çorumlu işçiler nasıl bir iş bulacaklar ki? Onlar içinde müracaat ettikleri iş yerleri “ bunlar belkide tacizci veya madde bağımlısıdır? Yoksa patronlarının aile namusuna dokunacak bir davranış mı sergilediler” En iyisi bunlardan uzak duralım. Bunları işe kabul edip başımıza dert almayalım diye mi düşünecekler?
Bu insanlar siz saygıdeğer patronların sırtlarına yapıştırmış olduğu çirkin yafta ile nasıl yeni iş bulacaklar.? Sual bu. THY Yönetimi bunu cevaplamadı, cevaplayamadı. Belki Çorumdaki iki patron cevaplar.Kim bilir?
Evet, bu madde patronları korumak için konulmamıştır. Kanun koyucu bir patronun bu denli alçalabileceğini ve mevzuatı bu kadar çirkince istismar edeceğini düşünememiştir. Ancak İşçilerin 25. maddede zikredilen ahlaksızlıkları yapabilecekleri düşünülüp bu madde kanuna konulduğuna göre patronlarında değişik formatta iğrenç kötülükleri yapabilecekleri düşünülüp onların bu tür çirkin davranışlarına engel olabilecek bir maddenin de aynı kanuna konulması gerekir di?
Evet, bu kişler bir şekilde patron olmuşlar. Ama iNSANLIKTAN YOKSUNLAR..Dün yapanda, bu gün yapmış olanlarda, yarın yapacak olanlar da.
Evet çalışanlar arasında bana dokunmayan yılan bin yaşasın düşüncesinde olanlar da vardı..Yaşanmışlarımızın içinde bunlarda vardı. Bu gün bize, yarın size sözünü ve de bozulan terazinin bir gün onları da yanlış tartacağını
düşünmediler.
THY: Low Cost Ligine En Alt Sırada Başlamayı Kabullenir Mi?
THY için koltuk tercihi ücretlendirmesi Low Cost’ a atılan ilk adım değil. Şayet öyle olabilseydi THY için bunun adı hedef küçültmek olurdu. THY bunu yapmaz.
Ben oldum olası çeşitli kuruluşlar tarafından yapılan Dünyanın en iyi havayolları, Avrupa’nın en iyi Havayolları vb. araştırma sonuçlarına itibar etmem. Çoğunun ticari amaçlı çalışmalar olduğunu düşünürüm. Nitekim ekteki tabloyu oluşturmak üzere internette dolaşırken bir havayolunun değerlendirmeyi yapan kuruluşa para teklif ettiğine ilişkin bir not gördüm. İnternette bu değerlendirme çalışmaları çok karışık bir şekilde sunuluyor. 2020 yılı sonuçlarını ise hiç dikkate almadım. Seçimin kıstasları belli değil. Nasıl belli olsun ki? Bana göre Türk Hava Yollarımız 2020’ de kargo çalışmaları ile her iki klasmanda üst sıralarda yer bulur.
Her ne kadar Türk Hava Yolları uçakta koltuk seçimi işlemini ücretlendirdiyse de buna ilişkin açıklamasında hiç lowcost ifadesini kullanmadı. Kullanmaz zira öyle bir uygulamaya geçmez. Geçmeyi düşünmesi bile ( ki bu günkü şirket yapısında mümkün değil ) başlıkta zikredildiği gibi bu sistem değişikliği Türk Hava Yolları açısından hedef küçültmek sayılır. Biz Türk Hava Yollarımızın Avrupa’ nın birincisi olacağına inanmak ve bunu görmek istiyoruz. On, on iki senedir THY’ de görev yapan bir çalışanın “Yönetim bu kararı aldı, ancak duyurulması için Pandemi nin sonlanmasını bekliyor.” sözü bana bir şeyler anlatıyor ama içimden geçen cevaba bu satırlarda yer vermeyeceğim. Yalnız seni bu şirkete kim aldı diye sormak geldi içimden. Bilmemek normal de 10 sene de öğrenmemek ayrı bir sıkıntı.
Türk Hava Yolları koltuk tercihini neden ücretlendirdi bilmiyorum. Bundan ne kadar kazanç sağlamayı hedefledi onu da düşünemiyorum. Aşağıdaki talonun THY seçim süresi bölümünün her satırında birden dörde kadar değişen not işaretleri var ( * ) . Demek ki şartı surtu çok olan bir uygulama.
Evet bu günkü uygulamaların bir çoğunu bilemiyorum ama Türk Hava Yolarının bu günkü şartlarda Low Cost uygulamasına dönmesinin neden çok ama çok zor olduğunu biliyorum. Bu nedenleri sıralasam iki üç hafta köşeyi bu konuya ayırmam gerekir. Nedenlerin içinden cımbızla çekip bir şeyler sıralayacağım.
Maliyet nedir? Havayolunun hizmet üretebilmesi için, kullanılan ya da tüketilen ürün ve hizmetlerin parasal karşılığıdır. İlk düşük maliyet uygulamasına 1973 yılından itibaren Southwest Airlines başlamıştı. Uluslararası hesaplamalara göre toplam İşletme maliyetlerinin üçte-birini işgücü oluşturuyor. Bu oran bizde Türk Hava Yolarımızda %’ de kaçtır bilemiyorum. Ancak son sene bilançosuna bakıp bunu hesaplamak zor olmasa gerek. Bu konuda fazla konuşmak istemiyorum. Hesaplamadan çıkacak olan netice bu uygulamada büyük etkendir.
Düşük maliyetli taşıyıcıların giderlerinin az olmasının diğer bir sebebi de havayolu işletmelerinin genelde tek tip uçakla faaliyetlerini gerçekleştirmesi olduğunu söylemek yanlış olmasa gerek.
( THY Yatırımcı İlişkileri filo durumu)
Doğruluğunu görebilmek için düşük maliyetle operasyon sürdürdüğü bilinen havayollarının filo yapılarına bir göz atmak yeterli. Görüleceğini tahmin ettiğim üzere filo yapıları standardize edilmiş bir görünümde olmalı. Türk Hava Yolları filo yapısına bakınca her ne kadar iki üretici firmanın uçakları kullanılıyorsa tipleri değişik. Tabii ki gövde boyutları, koltuk kapasiteleri ve menzilleri de.
Geniş gövde ve uzun menzilli uçaklarla yapılan uzun uçuşların maliyeti fazlası ile etkilediği açık. Ve de Türk hava Yollarımızın uzun uçuşlu noktalarda iyi bir pazara sahip olduğu biliniyor. Uçuşların uzunluğunun bazı faktörlere bağlı olarak maliyetler üzerinde etkili olduğu açık. Uzun süreli Uçuşlar blok uçuş saatini, blok yakıt tüketimini, uçakların günlük kullanım miktarını, havaalanı kullanım miktarını, sürelerini ve de uçakların bakım maliyetlerini etkiler. Düşük maliyetli havayolu işletmelerinde bakım maliyetleri diğer büyük tarifeli havayolu işletmelerine göre yaklaşık %25 daha düşük.
Düşük maliyetli havayolu işletmelerinin uçaklarında tek sınıflı kabin bulunuyor. Business Class gibi ayrıcalıklı sınıfların olmaması nedeniyle, terminallerde pahalı salonların kiralanmasına da haliyle gerek kalmıyor. Türk Hava Yolları bu konuda fazlası ile yol kat etmiş ve beğeni kazanmış durumdadır. İkram basitleştiriliyor. Ayrıca düşük maliyetli taşıyıcılar rezervasyon ve bilet satışlarının büyük bir kısmını Internet ya da telefon merkezi yollarıyla yapmaktadırlar.Türk Hava Yolları satışında acentelerin toplam satış içindeki payını olarak yüzde bimiyorum.
Evet, bu iş böyle. Low Cost uygulamasının önü açık. Öyle görünüyor. Ancak Türk Hava Yollarında bu sistem değişikliğini yapmak hayli zor gibi. Nedeni ise elinde bulundurduğu avantajlardan vazgeçmesinin zorluğu. Aslında şuna bakmak gerek, şu anda düşük maliyet sistemi ile çalışan Havayolları işe başladıkları zaman sistemini Low Cost mantığı üzerine mi bina etmişler ? Düşünebildiğim kadarı ile Türk Hava Yollarının sistem değiştirmesinin de küçümsenmeyecek bir manevi maliyeti de olacaktır. Bunun yanında şirket istihdam ve bazı bürokratik konularda bu güne kadar aşamadıkları sorunlarla karşılaşacaktır. Kaldı ki, bu gün uluslararsı sıralamalarda adı geçen bir havayolu yeni gireceği lige son sıradan başlamayı da hali ile istemeyecektir.
Evet, biz Türk Hava Yollarını Avrupa’nın en iyi Havayolu ve de dünya klasmanında ön sıralarda yer alan bir Türk şirketi olarak görmek istiyoruz..Eminim ki Türk Hava Yolları yöneticileri de bu konuda aynı düşüncededir.
Yorumlar Tüm Yorumlar (50)