Havayolu Personeli Döviz Bazlı Maaşlar

Merhaba,

Son aylarda döviz kurlarındaki hareketlilik nedeniyle özellikle maaşlarını döviz olarak veya dövize endeksli olarak alan havacılık sektörü çalışanlarından konuyla ilgili sorular geliyor. Bilindiği üzere konuyla ilgili   6 Ekim 2018 tarihinde yayımlanan bir  tebliğ var. İlk bakışta çözüm üretilmiş ve konu  tamamen anlaşıldı gibi düşünülse de halen  net olarak anlaşılmayan hususlar var. Detayları yazmadan önce havacılık çalışanlarından uçuş personeli olanların  borçlar hukukuna tabii olduğu ( Toplu iş sözleşmesi ile çalışma yapılan THY hariç, THY personeli TİS kapsamında bu nedenle borçlar kanunu değil  iş kanunu hükümleri geçerli) ve işverenleri ile anlaşmazlık durumunda TBK geçerli olacağını hatırlatayım. Uçuş personeli için genel olarak hukuki  hakların neler olduğu ile ilgili yazımda dövizli maaşlar dışında  genel konular ile  ilgili detay bulabilirsiniz. http://www.airporthaber.com/kose-yazilari/ucus-personeli-icin-yeni-hukuki-haklar.html

Yazının ana konusu olan dövizle veya dövize endeksli maaş alanların durumuna biraz daha yakından bakacak olursak;

Yabancıların durumu : En önemli ayrım Türk vatandaşı olup olmamak, Türk vatandaşı olmayanların döviz bazlı maaşlarının TL’ye çevrilmesi söz konusu değil. Yabancıların maaşları / diğer ücretleri  ile ilgili sözleşmeler döviz cinsinden yapılabiliyor. (Mevzuatın ilgili kısmı : ‘Türkiye Cumhuriyeti Devleti ile vatandaşlık bağı bulunmayan Türkiye’de yerleşik kişilerin taraf olduğu iş sözleşmelerinde, sözleşme bedelinin ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerinin döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılması mümkündür.’ )

Türk vatandaşlarının durumu:  Türkiye’de yerleşik  şahıs veya şirketlerin kanuni merkezi Türkiye olan  işyerlerinde  çalışan Türk vatandaşları  dövizle sözleşme yapamayacak ve  eğer varsa mevcut dövizli   sözleşmelerini Türk parası üzerinden belirleyecek. Bu işçiler yurt dışında yerleşik kişilerin Türkiye’deki işyerlerinde çalışmaları halinde ise, dövizle sözleşme yapabilecek ve mevcut sözleşmelerini devam ettirebilecekler. Örnek olarak Türk vatandaşı X , Lufthansa için Atatürk Havalimanında Teknik Personel olarak çalışıyor ve maaşını Döviz cinsinden alıyor bu şekilde devam edecek herhangi bir değişiklik olmayacak. MNG için çalışan ve maaşını döviz olarak alan M’in  maaşı ise TL’ye çevrilecek.   (Mevzuatın ilgili kısmı : ‘ Türkiye’de yerleşik kişiler; yurt dışında ifa edilecekler dışında kalan, kendi aralarında akdedecekleri, iş sözleşmelerinde sözleşme bedelini ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerini döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştıramazlar.’ ) (‘Dışarıda yerleşik kişilerin Türkiye’de bulunan; şube, temsilcilik, ofis, irtibat bürosu, doğrudan veya dolaylı olarak yüzde elli ve üzerinde pay sahipliklerinin bulunduğu şirketler ile serbest bölgedeki faaliyetleri kapsamında serbest bölgelerdeki şirketlerin taraf olduğu iş ve hizmet sözleşmelerinde, sözleşme bedelinin ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerinin döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılması mümkündür.’)

Yurt dışında  çalışan Türk vatandaşlarının durumu: Türk vatandaşı olarak yurt dışında yabancı ülke hukukuna göre kurulmuş Türklerin sahibi olduğu işyerlerinde veya yabancıların sahip olduğu işyerlerinde  çalışan  Türklerin zaten dövizli maaş veya diğer benzeri yaptırımlar ile  hiç ilgisi yok. Burada tereddütlü olan konu kanuni merkezi Türkiye’de olan ve Türk hukukuna göre kurulan  şirketin  yurt dışında çalışan personeline döviz cinsinden maaş vermesi durumu. Tebliğin ilgili bölümünde ‘...yurt dışında ifa edilecekler dışında kalan,...’ diyor bu nedenle yurt dışında çalışan Türk vatandaşları da dövizle maaş alabilir. Örneğin THY adına yurt dışı istasyonlarda çalışan tüm personel döviz üzerinden maaş alabilir.

 Havacılık şirketleri için tanına istisna : Tebliğin 17.maddesinde havacılık şirketleri için tanınan istisna ile ilgili hükme baktığımızda ; ‘Türkiye’de yerleşik yolcu, yük veya posta taşıma faaliyetinde bulunan ticari havayolu işletmeleri; hava taşıma araçlarına, motorlarına ve bunların aksam ve parçalarına yönelik teknik bakım hizmeti veren şirketler; sivil havacılık mevzuatı kapsamında havalimanlarında yer hizmetleri yapmak üzere çalışma ruhsatı alan veya yetkilendirilen kamu ya da özel hukuk tüzel kişiliği statüsündeki kuruluşlar ile söz konusu kuruluşların kurdukları işletme ve şirketler ile doğrudan veya dolaylı olarak sermayelerinde en az %50 hisse oranına sahip olduğu ortaklıkların Türkiye’de yerleşik kişilerle döviz cinsinden veya dövize endeksli bedeller içeren gayrimenkul satış, gayrimenkul kiralama ve iş sözleşmeleri haricindeki sözleşmeleri akdetmeleri mümkündür.’

Görüldüğü üzere havacılık sektörünün uluslararası işler yapması nedeniyle tanınan istisna  gayrimenkul satın alma , gayrimenkul kiralama ve  maaşları kapsamıyor yani Türk vatandaşları maaşları  için  döviz yasağı var. Bununla birlikte havacılık sektörü firmaları kısıtlama olan bu alanlar dışında döviz bazlı sözleşmeler yapabilecek.

Döviz bazlı maaş alanların sözleşmelerinin yenilenmesi:

Döviz bazında maaş almak üzere anlaşma yapmış olanlar kendi aralarında anlaşarak çözüm üretirse sorun yok eğer taraflar revize sözleşme de döviz kuru için anlaşma sağlayamazlarsa 2 ocak 2018 tarihli kur esas alınacak ayrıca 2 ocak 2018 tarihinden sözleşme revize tarihine kadar geçen sürede enflasyon artışı da (Tüfe)  eklenerek yeni sözleşme yapılacak. Tebliğin ilgili bölümü: ’.......... söz konusu bedellerin 2/1/2018 tarihinde belirlenen gösterge niteliğindeki Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası efektif satış kuru kullanılarak hesaplanan Türk parası cinsinden karşılığının 2/1/2018 tarihinden bedellerin yeniden belirlendiği tarihe kadar Türkiye İstatistik Kurumunun her ay için belirlediği tüketici fiyat endeksi (TÜFE) aylık değişim oranları esas alınarak artırılması suretiyle belirlenir’

Tebliğin havacılık sektörü maaşları açısından çok kısa özeti; Türkiye’de çalışan bir yabancı iseniz veya yabancı bir şirket için Türkiye’de çalışıyorsanız döviz bazlı maaş alabilirsiniz. Türk vatandaşı iseniz ve  kanuni iş merkezi Türkiye’de olan bir şirket için  ve Türkiye’de çalışıyorsanız  görev/ ünvanınız  ne olursa olsun maaşınız döviz bazlı olamaz. 

Saygılarımla

Erdal Gülmez