Merhaba, ülkemizin sivil havacılık alanında otorite kurumu olan Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü (SHGM) uçuş emniyetinin sağlanması konusunda yetkili ve sorumludur.
1954 yılında Ulaştırma Bakanlığı bünyesinde Sivil Havacılık Dairesi Başkanlığı olarak kurulan ve 1987 yılında "Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü" olarak revize edilen kurum 18 Kasım 2005 tarihli ve 5431 sayılı Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun ile finansal açıdan özerk hale getirilmiştir.
SHGM, yönetim hiyerarşisi olarak ulaştırma ve altyapı bakanlığına bağlı olup yönetim organizasyon şeması ; genel müdür, genel müdür yardımcıları, daire başkanları ve müdürler olarak şekillenmiştir.
Sivil havacılık alanı uluslararası faaliyetleri de kapsadığı için sadece ulusal mevzuata değil anayasa 90. madde ile güvence altına alınan uluslararası ilgili mevzuata da uygun hareket etmek zorunluluğu vardır. Bu zorunluluğa uygun olarak SHGM pek çok uluslararası kuruluş ile görüşmeler , çalışmalar ve düzenlemeler yapmaktadır.
SHGM üst yönetimine baktığımız zaman üst yönetici olarak kabul edilen ve resmi web sitesinde yer alan güncel bilgilere göre başkan ve üzeri 13 üst yöneticiden 11 yönetici vekaleten sadece 2 yönetici ( Strateji geliştirme başkanı ve iç denetim başkanı) ise asaleten görev yapmaktadır. Vekil yöneticiler içinde SHGM genel müdürü de bulunmaktadır.
Kaynak : http://web.shgm.gov.tr/tr/kurumsal/12-ust-yonetim
DHMİ (Devlet Hava Meydanları İşletmesi) aynı SHGM gibi ulaştırma ve altyapı bakanlığına bağlıdır. DHMİ organizasyon şemasına baktığımız zaman SHGM’nin aksine üst yöneticilerin hemen hemen tamamına yakınının asaleten görev yapmakta olduğunu görüyoruz. DHMİ bünyesinde başkan ve üzeri 26 yönetici bulunmakta. Bunlardan 24 üst yönetici asaleten 2 üst yönetici ( Bilgi teknolojileri başkanı ve kamu özel sektör işbirliği başkanı) ise vekaleten görev yapmakta. Kaynak : https://www.dhmi.gov.tr/Sayfalar/UstYonetim.aspx
THY A.O her ne kadar borsa da işlem gören halka açık bir anonim ortaklık olsa da atamalar -büyük bölümü doğrudan az sayıda olanı da dolaylı olarak- kamu tarafından yapılmaktadır. THY yönetim tarafına baktığımızda ise SHGM’den çok farklı olarak yönetim kurulu , icra komitesi , genel müdür ve genel müdür yardımcısı olarak toplam 18 üst yöneticinin tamamının asaleten görev yaptığını görüyoruz.
Kaynak : https://investor.turkishairlines.com/tr/kurumsal-yonetim/ust-yonetim
Yukarda detaylarını yazdığım DHMİ, THY ve SHGM dışında Uzay Ajansı, TEI, TAI , HEAŞ gibi başkaca kamu kuruluşları ve iştirakleri de var isteyen okurlar bu kuruluşların üst yönetimlerine bakabilir. SHGM hariç üst yönetimi vekil ağırlıklı başka bir kamu kuruluşu gözükmüyor. DHMİ üst yönetim: asil / 24 - vekil / 2 , THY üst yönetim: asil / 18 - vekil / 0 , SHGM üst yönetim: asil / 2 - vekil / 11
Tüm yöneticilerin asil olması esastır. Kurumlar arasında mutlaka bir tercih zorunluluğu olacaksa SHGM pozitif ayrıcalıklı olmalıdır. Güncel durumun tam tersi olduğunu görüyoruz. Sivil Havacılık ile ilgili tüm kurum ve kuruluşlar önemli ve önceliklidir bununla birlikte SHGM hepsinin önünde olarak daha ayrı bir konumdadır. SHGM’ ye SHY 6A kapsamında işletme izni için başvuran bir şirketin yönetim yapısı 2/11 asil / vekil şeklinde olsa SHGM bu başvuruyu onaylar mı ?
Peki vekaleten yönetim ile uçuş emniyetinin ne ilgisi var ?
Tüm dünya da “insan faktörü” uçak kazalarının en büyük nedeni olarak kabul edilmektedir. İnsan faktörü pilotu etkiler, uçak bakım personelini etkiler, hava trafik kontrolörünü etkiler, uçuş organizasyonunda yer alan herkesi etkiler fakat SHGM yöneticilerini etkilemez diyebilir miyiz?
İnsanların salt insan olması nedeniyle etkilendiği fizyolojik, psikolojik ve sosyolojik etkenlerin tamamına insan faktörü diyoruz. Bu genel insan faktörü kavramının havacılık için özel bir yeri olup Doğrudan “ aviation human factor ” ve dolaylı olarak “ crm ” başlıkları altında zorunlu eğitim ve zorunlu kurallar olarak yer almaktadır.
Kişilerin isminden, ünvanından, milletinden, dininden , dilinden özetle her türlü kişiye özel durumdan bağımsız olarak insan olmanın doğası gereği insan faktörleri herkesi etkiler. Eğer bir kişi ; hiç sevinmiyor, hiç üzülmüyor , hiç uyumuyor, hiç acıkmıyor , karanlık ta görebiliyor, soğuk havada kan dolaşımı değişmiyor ve bunlar gibi yüzlerce insani özellikten etkilenmiyorsa insan faktöründen istisna tutabiliriz.
Vekaleten yönetim istisna olarak ve kısa süreli olabilir fakat 13 üst yöneticiden 11 yönetici hem de uzun süreli vekil yönetici ise bu yöneticilerin ; Motivasyon, temsil , sorumluluk , süreklilik gibi pek çok açıdan hem kendileri hem astları hem üstleri hem de paydaşları negatif etkilenir. Bu negatif etki esas işi uçuş emniyetinin sağlanması olan kurumun işleyişini dolayısıyla uçuş emniyetini negatif etkiler.
Saygılarımla
Erdal Gülmez
Yorumlar